Intern werk en het (bewegende) midden

 Ik heb hier een boekje in de kast staan, dat gebaseerd is op het aikido van Hiroshi Ikeda, en dat als heeft: Center The Power of Aikido.

Weet je ook meteen waar aikidoka’s hun kracht vandaan halen; uit het midden dus!: ofwel vanuit hun centrum.

Wanneer we over het midden, het centrum of het middelpunt spreken, hebben we het bij alles wat beweegt ook over evenwicht en balans. En aangezien wij mensen altijd in beweging zijn, zijn we dus ook altijd bezig met dat midden en op zoek naar ons evenwicht ofwel balans. Je zou het ons lot of de ‘condition humaine’ kunnen noemen dat wij ons leven lang elk moment van de dag onderworpen zijn aan en zo wat moeten stoeien met de zwaartekracht. En dat we ons daar ofwel aan kunnen aanpassen en daar zo goed mogelijk in mee kunnen bewegen ofwel in verzet kunnen gaan en er tegen kunnen vechten.
We ervaren dit dagelijks aan den lijve en zijn er vanaf kindsbeen mee bekend. Vanaf het eerste moment dat we ons wilde bewegen in deze wereld en ooit onze eerste stapjes zetten hebben we hier ervaring mee.

Lopen ofwel je op twee benen voortbewegen is toch wel de meest alledaagse en gangbare vorm van bewegen waar wij mensen bekend mee zijn. De moderne mens heeft een wereld en een leefomgeving gecreëerd waarin dat steeds minder de geëigende manier van je te verplaatsen lijkt te zijn. Hetgeen aanleiding vormt voor de veelgehoorde kreet: ‘zitten is het nieuwe roken’.
Dat (kunnen) lopen is een dermate bekend en natuurlijk gegeven voor ons dat we er doorgaans niet bij stilstaan hoeveel complexe processen dat vraagt van lichaam en geest. Processen die regelen dat we op koers en in balans blijven. Afhankelijk van richting, kracht en snelheid moet de relatieve positie van het middelpunt en het zwaartepunt van het lichaam voortdurend gemonitord en bijgesteld worden. Een hele klus …… als we nog eens naar de eerste stapjes van die peuter kijken.

In dat ons zo vertrouwde lopen kunnen we tevens een paar heel belangrijke sleutels vinden tot de kern van het thema van deze serie blogjes, dat zogeheten ‘interne werk’. En die sleutels vinden we dan in onze ervaring van de wisselwerking van een aantal begrippen uit de klassieke mechanica en de bewegingsleer van het menselijk lichaam zoals: evenwicht, traagheid en beweging. De grap hiervan is dat evenwicht neigt naar een steeds lastiger in beweging te krijgen rusttoestand en beweging dat evenwicht weer verstoort en neigt naar een onwenselijke stabiliteit of althans een die buiten onze controle ligt.
In de Chinese martial arts en met name tai chi wordt dit aangeduid met de term “double weightedness”. In fora over genoemde kunsten is altijd veel te doen en wordt er druk gedebatteerd over dit begrip. Een, volgens mij, zeer gedegen uiteenzetting hierover is deze bijdrage van Peter Ralston.

Een en ander lijkt tot dusver vooral over ons fysieke midden ten opzichte van de zwaartekracht en dus ons fysiek evenwicht te gaan. Vanuit een wat meer holistisch perspectief heeft dat dan toch ook zijn weerslag op ons mentaal evenwicht en op een min of meer evenwichtige verhouding tot de ander. De zogeheten ‘gulden middenweg’ geldt als een algemene common sense benadering. Vanuit de Chinese traditie kennen we “de doctrine van het midden” en ook de Boeddha propageerde “de middenweg”.

Wanneer je op termen als zen, yoga, spiritualiteit en dergelijke zoekt in Google of een andere zoekmachine dan ga je waarschijnlijk op veel afbeeldingen stuiten die de rust en de balans van dat midden moeten weergeven zoals veel mediterende Boeddha’s, veel water en kunstig opgestapelde formaties van stenen.

En op heel veel coaches en al dan niet zelfbenoemde goeroes die jou wel kunnen leren of willen vertellen hoe je lijf, je geest en je leven in evenwicht kunt brengen. Dat hier zoveel vraag naar en belangstelling voor is doet op z’n minst vermoeden dat veel mensen een ernstig gebrek aan rust en/of evenwicht ervaren. Evenals veel onderzoek zal eenvoudig rondom je heen kijken dat ook bevestigen.

Nu is het ook al weer een hele poos geleden dat ik leerde lopen en inmiddels word ik er voortdurend op attent gemaakt dat er een keur aan professionals klaar staat en er allerlei cursussen ontwikkeld zijn om er voor te zorgen dat ik ook mijn laatste stapjes goed in balans en zonder al teveel misstappen kan zetten.

Ik denk dat het zicht krijgen op en het werken aan dergelijk tekort aan evenwicht en balans het beste benaderd kan worden vanuit de lichamelijke ervaring ervan. Lichaamswerk dus en dat kan in vele vormen zoals martial arts, qigong, dans, Feldenkrais, yoga, tai chi en wat er zoal op die markt te vinden is. Om nogmaals aan te geven dat en hoe dat werken met het lichaam de sleutel en de spiegel kan vormen voor de diverse aspecten van het leven hier tot slot een citaat van Paul Linden uit diens boek: It’s all the same – except for the differences. (ook in Nederlandse vertaling verkrijgbaar)

Natuurlijk bestaan er veel ideeën en opvattingen over hoe we zouden moeten leven. Vanuit het perspectief van de krijgskunsten en het lichaamsbewustzijnsonderwijs en vanuit mijn perspectief op deze gezichtspunten, zou ik willen stellen dat er een aantal somatische aspecten zijn die hier centraal staan. Dit kan in z’n algemeenheid ook wel als Centreren (in je midden of in je kracht gaan staan) worden aangeduid en deze aspecten of elementen kun je inzetten en toepassen om je gebruikelijke patronen bij angst- en paniekreacties in te ruilen voor een nieuw patroon.
GECENTREERD ZIJN.

• Structureel bezien is in deze toestand het bewegingsapparaat (skelet, spieren enz.) goed in balans en vrij van spanning.
• Functioneel gezien genereert deze toestand stabiele, mobiele en evenwichtige bewegingen.
• Wanneer we kijken naar hoe we onze intenties vormen en sturen, gaat het om het vormen van bewegingen / handelingen met duidelijke intentionele lijnen of vectoren.
• Vanuit de psychologie bezien houdt deze toestand in dat je zowel uitreikt in of naar de wereld terwijl je tegelijkertijd verankerd blijft in je midden of het zelf; dit is een geïntegreerde staat van kracht en liefde of vriendelijkheid.
• Kijkend naar het aspect van informatieverwerking betekent het dat je je ideeën baseert op bedenken van en zoeken naar wat je daadwerkelijk kunt uitvoeren en je beslissingen aldus “evidence-based” kunt nemen.
• Vanuit ethisch perspectief behelst deze staat van zijn een welwillend bewustzijn van en een oprechte betrokkenheid dan wel zorgzaamheid ten aanzien van de effecten van jouw handelen op de ander en op de planeet.

Hoewel deze beschrijvingen op heel verschillende zaken betrekking lijken te hebben, zijn ze in wezen gewoon hetzelfde in het lichaam. Ze komen allemaal neer op het optimaliseren van de spiertonus, houding, ademhaling en beweging. Ze hebben allemaal van doen met de ervaring van het in balans afstemmen van je bewustzijn, intentie en spierkracht.

<<< vorige – volgende >>>

Internal work and the (moving) center

 I have a booklet in my bookcase, which is based on the aikido of Hiroshi Ikeda, and which is titled: Center The Power of Aikido.So now you know where aikidokas pull their strength from; from the middle or their center.

Speaking about the middle, the core or the center, we are also talking about balance and equilibrium in motion. And since we humans are always on the move, we are always busy with that center and looking to find for our balance. You might call it our fate or the ‘human condition’ that we are subject to and allways somewhat struggling with gravity every moment of the day throughout our lives. And that we can either adapt to it and move along with it as best we can or resist and fight against it.

We actually experience this in person each and every day and have been familiar with it since childhood. From the first moment we wanted to move in this world and take our first steps, we have experienced this.

Walking or moving on two legs is surely the most common form of movement or exercise that we humans are familiar with. Modern man has created a world and a living environment in which that seems to be less and less the apparent way to get around. Which gives rise to the oft-heard cry: ‘sitting is the new smoking’.

Walking is such a familiar and natural fact of life for us that we usually do not think about the many complex processes it requires from body and mind. Processes that ensure that we stay on track and in balance. Depending on direction, force and speed, the relative position of the actual center of the body and center of gravity must be constantly monitored and adjusted. Quite a job …… If we look again at the first steps of that toddler.

In that intimately familiar walking, we can also find a few very important keys to the actual theme of this series of blogs, that so-called ‘internal work’ or ‘internals’. And we can find those keys in our experience of the interaction of a number of concepts from classical mechanics and kinesiology such as: balance, inertia and movement. The joke about this is that balance leans to a state of rest from which it will be more difficult to get moving again, and movement disturbs that balance in such a way that it tends to an undesirable stability that is to say that it tends to move beyond our control.

In Chinese martial arts and especially tai chi, this is referred to as “double weightedness”. In forums about the aforementioned arts, often a lot is said and discussed about this concept. A very thorough explanation of this, in my opinion, is this contribution by Peter Ralston.

So far, this seems to be mainly about our physical center in relation to gravity and thus our physical balance. From a more holistic perspective, this also has an impact on our mental balance and on a more or less balanced relationship with others. The so-called ‘golden mean’ is a general common sense approach. From the Chinese tradition we know “the doctrine of the mean” and the Buddha also propagated “the middle way”.

When you search for terms like zen, yoga, spirituality and the like in Google or another search engine, you will probably come across many images that are supposed to show the peace and balance of that centeredness such as a host of meditating Buddhas, lots of water and artfully stacked formations of stones.

And on a lot of coaches and self-proclaimed or other gurus who say they can teach and want to tell you how to balance your body, your mind and your life. The fact that there is so much demand and interest in this at least suggests that many people experience a serious lack of peace and/or balance. As well as a lot of research, simply doing a bit of looking around will confirm that.

It has been quite some time now since I first learned to walk and these days I am continually reminded that there is a variety of professionals willing and all kinds of programs have been developed to ensure that I will also take my last steps adequately balanced and without too many missteps.

I think that gaining insight into and working on any lack of balance and equilibrium may best be approached from the physical experience of it. Bodywork that can be done in many forms such as martial arts, qigong, dance, Feldenkrais, yoga, tai chi and whatever else can be found on that market. To indicate once again that and how working with the body can form the key and mirror for the various aspects of life, here is a quote from Paul Linden from his book: It’s all the same – except for the differences.

Of course there are many visions of how we should live. Coming from the martial art and body education perspectives, and from my perspective on these perspectives, I would say that there are a number of somatic elements that are important. These can be called Centering, and they are elements that you can use to replace the distress patterns. CENTERING

• Speaking structurally, in this state the musculoskeletal system is balanced and free of strain.

• Speaking functionally, this state includes stable, mobile and balanced movement.

• Speaking in terms of intentional projection, it involves forming movements/actions with clear intentional lines.

• Speaking in psychological terms, this state involves reaching out into the world while simultaneously staying anchored in the self; this state is an integration of power and love or kindness.

• Speaking in terms of information processing, it means grounding ideas in operational thinking and evidence-based decision making.

• Speaking in ethical terms, this state involves a beneficent awareness of and concern for the effects of one’s actions on others and on the planet.

Though these descriptions sound different, they are fundamentally the same in the body. They all involve optimizing muscle tone, posture, breathing and movement. They all involve the experience of balancing awareness, intention, and muscular strength.

<<< previous – next >>

Internal work and relaxation

 “Allow  space for your breath and relax in doing so” is something that is often mentioned during a weekly qigong session. This encouragement to relax will be part and parcel of many sorts of practice and certainly of those disciplines that have their roots in the Far East. For example, I am regularly told during my aikido training: “relax”, “more relax”, “do relax your this or that” and so on.

When you are not urged to “relax”, you may still be told that you have to be or become softer. And that it is rarely soft enough or can always be a little softer may be evident from the testimony of 7th dan aikido shihan Bill Gleason after a training with Dan Harden: … 11 years of training under Yamaguchi Sensei. Every day he tells me “Not soft enough.” 33 Years later I meet this man, Dan Harden. I really can’t do anything against him. And what is the first thing he says to me? “Not soft enough!”

“Be more relaxed” or “soften up” sound pretty much the same and that is obviously nothing like “brace yourself” or “come on, be strong, make a little more effort and give ‘m hell”. Now, especially if you want to achieve something or are eager to get something done, doing less instead of doing more sounds at least a bit counterintuitive to most of us. That’s not how we were raised. Surely we had to do our best, make an effort and show the necessary commitment to get things done?

So apparently the opposite is proposed and recommended here.

It should be clear that this softening or relaxation is something of a completely different nature than what we usually understand to be “relaxing”. So it doesn’t look anything like a couch patato in front of the TV mindlessly stuffing himself with snacks. Nor does it mean in any way or form  withdrawing from the environment and dreaming away. What one should strive for is indeed an utter relaxation, but while maintaing an optimal structure and a completely aware presence. 

In that respect, it is somewhat similar to the Daoist concept of “wu-wei”. This term is often translated as “non-doing”, while “appropriate action” or “effortless action” would represent a rather more correct mening. Woei-Lien Chong also describes it as “egoless acting from open consciousness” in her books ‘Filosofie met de vlimderslag’ and ‘Leren navigeren’, in which she examines this notion of “wu-wei” in a very comprehensive way. (available only in Dutch)

In the martial arts and trainig practices of the Chinese tradition, they speak of “sung” or “song” to indicate this state of relaxation. This state of being is somehow described throughout classical Tai Chi literature. The most famous example probably being the phrase: “A force of four ounces deflects a Thousand pounds”. But Susan Foe already reminded us that such texts are often difficult for us to access for various reasons.

Today you may find practitioners and teachers almst everywhere in the world that familiar enough with this internal work to be able to explain what they do in everyday language. That is to say to the degree that that is possible, as words are no more than references and the difference between knowing (knowing-that) and being able (knowing-how) is really something more than a mere linguistic thing.

Paul Linden is one of those teachers who explicitly distances himself from esoteric or poetic (Eastern) language or fluffy language. He likes to understand an explain everything from feeling his own body employing his own way of logical (Western) thinking. Paul Linden’s teaching is aimed at developing and increasing body awareness. Or as he puts it on his website: focuses on mind/body learning through body and movement awareness training.

He starts off his book It’s all the same – except for the differences (available here) with the following assumptions:

The fundamental problems of personal violence, group violence and ecological violence are all branches on the tree of body numbness.

Body awareness methods and principles provide new ways of understanding and working towards possible solutions.

Smaller daily-life problems offer opportunities to practice key exercises and core concepts.

Power without love is brutality. Love without power is ineffective.

The funny thing is that the experiential exercises that are subsequently given in the book seem to have the same purpose or at least achieve the same kind of results as the aforementioned flowery or esoteric descriptions from literature from the Far East and times gone-by. He also concluded that himself, in way as he says he arrives at: “an analytical, linear and mechanical method to bring about the development of intuitive, graceful and holistic forms of movement”.

Paul believes that our body or the somatic experience of the self informs and guides our moral behavior better and more clearly than any philosophy. His own biography seems to bears witness to this idea. He points out that cruelty is always committed from hardening and a stste of insensitivity evoked for whatever reason. And this state alienates us from our own bodies. Moreover, this state of affairs is partly encouraged by our culture. In tense situations, this can easily lead to a vicious cycle of contraction and narrowing.

A force generated from an open, loving and relaxed attitude will work better in many ways than a force that has its origin in a tense body and (often suppressed) feelings of pain or anger. A force that is exerted from the former attitude is not only superior from an ethical perspective, but also considerably more effective from the point of view of purpose, according to Linden.

Doesn’t that somehow remind you too of those 4 ounces and those 1000 pounds?

From whatever perspective you look at it, multiple experiences from the various martial arts tell us that controlled, focused and well-timed (body) actions in a fight can seemingly handle brute muscle power rather easy and bend it in a desired direction. You could explain that as pure physical and technical control with only mechanical concepts and quantities. But in the “internal martial arts” that doesn’t seem to be the case at all, or not quitte fit the bill, wichever you prefer. There we seem to be missing concept or unit; let’s say a kind of Higgs particle.

It just so happens that that particular particle has been around for a long time, some Asian cultures still seem to be steeped in it, but there is still some disagreement about both the status and the existence of this particle. That partical then is the chi, ki, prana or whatever you want to call it which was mentioned earlier here and was the subject of this blog.

There I mentioned that there is a direct relationship between the two in the sense that tensed muscles prevent the flow of energy; and relaxation will therefore promote a better flow and better functioning of the body. A deeper awareness of that fact by making it physically tangible and momentarily perceptible seems to me to be a goal and a sought-after result of, for example, qigong, tai chi for the sake of health or yoga.   

And how and to the extent to which force is generated and applied by pure muscle power or otherwise is also a determining criterion to differentiate between external or internal martial arts.

So I’d say: relax and enjoy your day!

<<< previous – next >>>

Intern werk en ontspanning

 “Geef je adem de ruimte en probeer daarin te ontspannen” hoor ik regelmatig tijdens een wekelijkse qigong sessie. Die aanmoediging om te ontspannen zul je bij veel vormen van beoefening kunnen horen en zeker bij die disciplines die hun wortels in het Verre Oosten hebben. Zo hoor ik ook bij de aikido training regelmatig: “ontspan”, “meer ontspannen”, “ontspan je dit of dat” en zo meer.

Wanneer je eens niet tot “ontspanning” gemaand wordt kun je nog altijd te horen krijgen dat je zachter moet zijn of worden. En dat dat zelden zacht genoeg is of altijd nog wel iets zachter kan moge blijken uit de getuigenis van 7de dan aikido shihan Bill Gleason na een training met Dan Harden: … 11 jaar trainen onder Yamaguchi Sensei. Elke dag weer zegt hij me “Niet zacht genoeg.” 33 Jaar later kom ik deze man, Dan Harden tegen. Ik kan werkelijk niets tegen hem beginnen. En wat is het eerste dat hij tegen me zegt? “Niet zacht genoeg!”

“Meer ontspannen” of “zachter worden” wijzen zo’n beetje dezelfde kant uit en dat is nadrukkelijk niet in de richting van “zet je schrap” of “kom op, sterk zijn, een beetje meer inspanning en geef ‘m van Jetje”. Nu klinkt, juist als je iets wilt bereiken of gedaan krijgen, minder doen in plaats van meer doen op z’n minst toch wat contra-intuïtief in de meeste van onze oren. Zo zijn we toch niet opgevoed. We moesten toch ons best doen, ons moeite getroosten en de nodige inzet tonen om iets voor elkaar te krijgen?

Hier wordt dus blijkbaar het tegendeel beweerd en aanbevolen.

Het moge duidelijk zijn dat dit zachter worden of ontspannen toch iets van een geheel andere orde is dan wat wij in dit tijdsgewricht gewoonlijk onder “ontspannen” plegen te verstaan. Het lijkt dus in niets op eens lekker uitgezakt op de bank voor de TV hangen terwijl je gedachteloos wat snacks wegwerkt. Of op welke vergelijkbare vorm dan ook van je aan de omgeving onttrekken en de boel maar de boel te laten. Wat men nastreeft is weliswaar een uiterste ontspanning maar met behoud van een optimale structuur en een volledige aanwezigheid. 

Het lijkt in dat opzicht wel iets op het Daoïstische begrip “wu-wei”. Deze term wordt niet zelden vertaald als “niet-doen”, terwijl “gepast handelen” of “niet-geforceerd handelen” eerder een correcte weergave zou zijn. Woei-Lien Chong omschrijft het ook als “egoloos handelen vanuit het open bewustzijn” in haar boeken ‘Filosofie met de vlinderslag’ en ‘Leren laveren’, waarin zij deze notie van “wu-wei” zeer omvattend onder de loep neemt en uitdiept.

In de martial arts en oefenpraktijken uit de Chinese traditie spreekt men van “sung” of “song” om deze staat van ontspanning aan te duiden. Deze staat van zijn zou overal door de klassieke Tai Chi literatuur omschreven worden. Het meest bekend is waarschijnlijk de zinsnede: “A force of four ounces deflects a Thousand pounds”. Maar Susan Foe herinnerde ons er al aan dat dergelijke teksten om diverse redenen voor ons vaak moeilijk toegankelijk zijn.

Nu zijn er inmiddels wereldwijd overal beoefenaars en leraren te vinden die dermate in dit interne werk ingevoerd zijn dat ze hetgeen ze doen in voor ons begrijpelijke taal zouden moeten kunnen uitleggen. Voor zover dat dan ook echt begrepen wordt, want woorden zijn niet meer dan verwijzingen en het verschil tussen kennen (knowing-that) en kunnen (knowing-how) is toch echt meer dan een taalkundig dingetje.

Paul Linden is zo’n leraar die zich expliciet distantieert van esoterisch dan wel poëtisch (Oosters) taalgebruik of welk wollig taalgebruik dan ook. Hij wil alles snappen vanuit zijn eigen lichaamsgevoel gecombineerd met of verklaard vanuit zijn eigen manier van logisch (Westers) denken. Het onderwijs van Paul Linden is gericht op het ontwikkelen van een goed lichaamsgewaarzijn. Of zoals hij het op zijn website zegt: focuses on mind/body learning through body and movement awareness training.

Zijn boek It’s all the same – except for the differences (hier, ook in Nederlandse vertaling, verkrijgbaar) opent hij met de volgende aannamen:

De fundamentele problemen die ten grondslag liggen aan persoonlijk geweld, groepsgeweld en ecologisch geweld komen allemaal voort uit ongevoeligheid voor onze lijfelijke signalen.

Lichaamsbewustzijnsmethoden en -principes bieden andere manieren om daar mogelijke oplossingen voor te vinden en eraan te werken.

Alledaagse problemen en situaties bieden ons de mogelijkheid om dat spelenderwijs aan de hand van een aantal basale oefeningen en sleutelbegrippen te onderzoeken.

Macht zonder liefde is wreedheid. Liefde zonder macht is ineffectief.

Het grappige is dat de ervaringsgerichte oefeningen die vervolgens in het boek gegeven worden eenzelfde oogmerk lijken te hebben of althans een zelfde soort resultaten bewerkstelligen als de eerder genoemde bloemrijke of esoterische beschrijvingen uit het Verre Oosten en een ver verleden. Zoiets concludeerde hijzelf ook al waar hij zegt uit te komen op: “een analytische, lineaire en mechanische methode om de ontwikkeling van intuïtieve, sierlijke en holistische bewegingsvormen tot stand te brengen”.

Paul meent dat ons lichaam of de somatische beleving van het zelf ons morele kompas beter en helderder informeert en van richtlijnen voorziet dan welke filosofie dan ook. Zijn levensloop getuigt daar ook van. Hij wijst er op dat wreedheid altijd begaan wordt vanuit verharding en een om wat voor reden dan ook opgeroepen ongevoeligheid. En dat die toestand ons vervreemd van ons lichaam. Bovendien wordt deze toestand ten dele door onze cultuur aangemoedigd. In gespannen situaties kan dat gemakkelijk leiden tot een vicieuze cirkel van contractie en vernauwing.

Een kracht gegenereerd vanuit een open, liefdevolle en ontspannen houding zal in velerlei opzichten beter werken dan een kracht die zijn oorsprong vindt in een gespannen lichaam en (niet zelden onderdrukte) gevoelens van pijn of boosheid. Een kracht die uitgeoefend wordt vanuit eerstgenoemde houding is niet alleen vanuit ethisch perspectief superieur maar ook vanuit het oogpunt van doelgerichtheid aanzienlijk effectiever aldus Linden.

Dat doet toch haast weer denken aan die 4 ons en die 1000 pond, vind je ook niet?

Vanuit welk perspectief je het ook bekijkt, ervaringen uit de diverse martial arts leren ons dat beheerste, gerichte en goed-getimede (lichaams)acties in een gevecht brute spierkracht met gemak kunnen hanteren en in een gewenste richting kunnen ombuigen. Dat zou je als puur techniekbeheersing te verklaren met uitsluitend natuurkundige begrippen en grootheden. Maar in de “internal martial arts” lijkt dat niet helemaal of helemaal niet, net wat je wilt, te voldoen. Dan komen we namelijk een begrip of grootheid tekort; zeg maar een soort Higgs deeltje.

Nu bestaat dat deeltje al heel lang, sommige Aziatische culturen lijken er nog altijd van doordesemd, maar er heerst nog al wat onenigheid over zowel de status als het bestaan van dit deeltje. Dat deeltje is namelijk de chi, ki, prana of hoe je het ook wilt noemen dat al eerder hier ter sprake kwam en het onderwerp van dit blogje was.

Daarin vermeldde ik al dat er een directe relatie tussen beiden is in de zin dat aangespannen spieren de doorstroming van energie verhinderen; en ontspanning derhalve een betere doorstroming en een beter functioneren van het lichaam zal bevorderen. Een dieper besef van dat gegeven door het ook lijfelijk voelbaar en momentaan waarneembaar te maken lijkt me duidelijk een doel en een gezocht resultaat te zijn van bijvoorbeeld qigong, tai chi omwille van de gezondheid of yoga.   

En de mate waarin kracht wordt gegenereerd en toegepast door pure spierkracht of anderszins is tevens een bepalend criterium om te spreken van een externe danwel een interne krijgskunst.

Dus ik zou zeggen: ontspan, maak je niet druk en geniet van het leven!

<<< vorige – volgende >>>