Wel, ik hoor al zo'n dertig jaar lang met wisselende regelmaat de kreet SMART langskomen. Dat worden in dat tijdsbestek toch al gauw tientallen maar waarschijnlijk eerder honderden keren, schat ik zo in. Onze doelen en doelstellingen zouden, naar het heet, SMART geformuleerd moeten zijn/worden of anders niet deugen en in allerlei opzichten mank gaan.
Nou mooi .... wat behelst dat SMART, danwel? Kort en krachtig: SMART is een acroniem, van richtlijnen of criteria bedoeld om doelstellingen op te stellen en te controleren.
Het klinkt wel een beetje 'clever' omdat het in de engelse taal nu eenmaal ook 'slim' betekent en in het Engels staat het zo doorgaans gemiddeld zo ongeveer voor:
Specific
Measurable
Attainable
Relevant
Time-bound
Maar zoals deze Wiki-entry laat zien zou je er, als dat beter bij je doelen of je karater past, ook wel
Simple
Manageable
Aspirational
Rewarding and
Tangible
van kunnen maken.
Die eerdergenoemde connotatie met 'slim' lijkt in ons taalgebied ook doorgedrongen te zijn terwijl de Nederlandse betekenis van het woord toch meer met 'kommer en kwel' van doen heeft.
In onze eigen taal staan de letters dan voor:
Specifiek
Meetbaar
Acceptabel
Realistisch
Tijdgebonden
Is dat niet een beetje veel, door de mogelijke variatie ook wat rommelig en nodeloos ingewikkeld voor iets dat toch vooral een zekere mate van eenvoud, eenduidigheid en nauwgezetheid lijkt te suggeren en te willen propageren?; zou je kunnen denken en vragen. Wel dat denk ik nu ook al een hele poos. In al die jaren dat ik deze kreet nogal eens rond hoorde 'buzzen' als zijnde de manier om doelstellingen werkbaar en op orde te krijgen, heb ik namelijk ook met enige regelmaat gevraagd wat dat SMART dan wel was, hoe je het doet en of het beviel. Ja, ik stel weleens van die lastige vragen; laten we, niet geheel naar waarheid doch voor het gemak, maar zeggen dat ik dat ooit van Ger geleerd heb. Wat daarbij dan als eerste opviel is dat in het merendeel der gevallen men halverwege begon te hakkelen ... stond die A nou voor Aanvaardbaar of voor Aanwijsbaar of was het niet toch Actiegericht? ... en staat die R nu voor Relevant of voor Realistisch? ... etc. En zo kon men dan onderling weer van mening verschillen over hoe het ook al weer was en of het in een bepaald geval toch niet beter zou zijn dan maar dat andere begrip als criterium te nemen.
Als je al een paar keer getuige van een dergelijk tafereeltje bent geweest en dat was 5 en 10 en 20 en nog meer jaren geleden ook al zo, dan hoef je volgens mij toch geen doorgewinterde of zelfverklaarde pragmaticus te zijn om in te zien dat dit bepaald niet het handzame en gedegen recept voor efficiency is dat het beoogt te zijn maar meer iets heeft van kneedbaar rubber.
De kreet SMART blijkt desondanks stevig verankerd in het managementjargon en dat van de carrièretijgers. Een echte carrièretijger wil om de eerste term Specifiek nog iets concreter en Specifieker te maken eerst nog wel even antwoord op de 6 w-vragen, hetgeen die S er natuurlijk niet Simpeler op maakt.
Dat lijkt overigens verdacht veel op een bepaalde richting in het bestuurlijk- en managementdenken; lukt iets niet goed dan moet je er nog wat checks, controles of regeltjes ofwel meer van hetzelfde tegenaan gooien.
Maar die carrièretijgers zijn toch ook weer niet helemaal op hun achterhoofd gevallen en zeggen erbij dat je desgewenst ook nog ER-doelen en MAGIE-doelen kunt stellen. En onder de paragraaf: Is SMART slim?, die eindigt met de zin: Laat SMART geen doel op zich zijn, plaatsen ze een en ander ietwat in perspectief om dan te besluiten met de opmerking dat het acroniem SMART inmiddels helaas tot een dogma verworden is en het uiteindelijk in organisaties toch om iets heels anders draait.
Voor dat andere verwijzen ze ons dan naar een andere website: Stop SMART, be FUZZY!
Hier worden dan expliciet een aantal haken en ogen en bezwaren van het met SMART werken op een rijtje gezet en worden we op grond van die nadelen opgeroepen onze doelstellingen voortaan liever
Feestelijk
Uitdagend
Zuiver
Zinnelijk en
Yes!
te maken. Klinkt toch een stuk frivoler in de oren, vind je ook niet?
Een ook wat wervender SMART nieuwe versie is te vinden op de site van Sanne Roemen:
Schitterend
Meeslepend
Ambitieus
Revolutionair
Tijdgebonden
Kan iedereen het nog volgen? Zijn we nog een beetje bij de les en zijn we ook allemaal zo diep onder de indruk van de handigheid en het trefzekere gebruikersgemak van dit pseudo-intellectuele management kunstje en ezelsbruggetje?
Ene John Seddon een engelse arbeids- en organisatiepsycholoog die inmiddels tot management-guru verheven is heeft ook zo zijn eigen opvatting over SMART. John Seddon wordt ook wel de 'Marmite man' genoemd omdat mensen of hem absoluut niet kunnen pruimen, hem niet begrijpen of vinden dat hij onzin praat of direct enthousiast op zijn verhaal reageren omdat het zonneklaar de werkelijkheid weerspiegelt zoals we die elke dag weer om ons heen zien ontvouwen. Ik verklaar hierbij nadrukkelijk tot die laatste groep te behoren!
Bekijk voor de aardigheid eens het stukje min. 42:20 tot min. 46:00 uit zijn lezing: 'Cultural change is free':
Cultural change is free from Mindfields College on Vimeo.
waar hij SMART gelijkstelt aan DUMB:
Distorting
Undermining
Ministerially implied
Bollocks
en nog wat wijze woorden spreekt over targets.
Yvan Tyrrel sprak in het begin van deze video ook al over TOD ofwel Target Obsession Disorder.
Ik ben dus gelukkig niet de enige die de indruk heeft dat het plichtmatig werken met of volgens de SMART richtlijnen het NKK-syndroom ernstig in de hand kan werken en dat gewoonlijk dan ook doet.
Dan voelt u het buitje wellicht al hangen; ik kan mij in deze natuurlijk niet onbetuigd laten en kom ook maar met een eigen acroniem: BUIT. Wellicht wat minder frivool of minder komisch bedoeld dan enkele van bovenstaande voorbeelden maar als onze plannetjes en doelen toch eens:
Begrijpelijk en inzichtelijk
Uitvoerbaar
In een breder (ontwikkelings)perspectief te plaatsen en zo mogelijk ook
Toetsbaar of evalueerbaar
zouden zijn, zouden we dan door de bank genomen niet al zeer tevreden mogen zijn als we die BUIT binnen kunnen halen en zou dat niet een stuk eenvoudiger te onthouden zijn en toch voldoende relevant in sociaal-pedagogisch werk? Het is maar weer zo'n ideetje, hoor; in een reeds lange lijst.
P.S. Het behoeft vast geen betoog meer dat ik bij de kreet SMART eerder associaties met 'kommer en kwel' dan met 'slim' krijg. Mocht iemand dus om de een of andere duistere reden ooit een intelligente indruk op mij willen maken (ik kan me nauwelijks voorstellen waarom iemand dat zou willen, maar je weet het maar nooit), begin dan per se niet over de noodzaak of de charme van SMART!
In het inspectieverslag waar ik dit verhaal mee begon stond zoals gezegd letterlijk dat bepaalde doelen niet SMART geformuleerd zouden zijn en niet letterlijk dat ze dat wel zouden moeten zijn. Ik veronderstel zomaar dat de meeste mensen dat laatste er toch wel in zouden lezen. Omfloerst formuleren is ook een kunst al is het natuurlijk allerminst SMART!
Voor alle helderheid, eerlijkheid en volledigheid moet ik ook wel even vermelden dat de inspectie in de conclusie van datzelfde verslag per saldo vroeg om concretere toestbare ergo evalueerbare doelen die vanuit een perspectief geformuleerd zijn en daar kan ik me alleen maar volledig achter scharen daar ik zelf met enige regelmaat geluiden van dergelijke strekking laat horen.
Onverbeterlijke adepten kunnen echter altijd nog hier een Smartlab volgen.
No comments:
Post a Comment