Zoals gezegd plaatst van Hintum
de morele imbeciel en de psychopaat-light (die je als toppoliticus, militair, professor en geslaagd zakenman overal tegenkomt - blz. 59) op het uiteinde van een spectrum. En op dat spectum bevinden wij ons dan allemaal ergens. Nu zullen de meeste van ons niet de ultieme zenuwpees of de meest onvervroren koele kikker zijn.
De normale verdeling (of de Bell curve) wil dat het gros van ons zich daar een beetje tussen beweegt.
Behalve dat ze gevallen als die van Donta Page de revue laat passeren en met
Simon Baron-Cohen erkent dat de psychopaat-light overal is, laat van Hintum ook de andere kant van de zaak niet onbelicht:
De koelboedigheid die een bepaald type psychopaten zo eng maakt, kan in andere gevallen juist heel goed van pas komen. Aan een mijnenopruimer of een gevechtspiloot die trilt als een rietje hebben we helemaal niets. En een chirurg die opereert in ooorlogsgebied kan ook maar beter 'stalen zenuwen' hebben.
Aan psychopathie gerelateerde eigenschappen die in de ene context negatief uitpakken, kunnen in andere dus juist nuttig zijn. Het is daaarom zinloos iemand een negatieve beoordeling te geven op grond van één of enkele scores op een rijtje neurobiologische kenmerken voor een gedragstoornis. Met zulke gegevens kun je niet anticiperend of preventief aan de slag, omdat je ze door hun contextafhankelijkheid niet een-op-een kunt vertalen in schadelijk gedrag.
Bovendien zijn risicofactoren niet exclusief voor een bepaalde aandoening. Een asymmetrische hippocampus vind je bijvoorbeeld behalve bij psychopaten ool bij heel veel mensen zonder psychopathie. Vaders en moeders van adolescenten die het lijstje van psychopathische kenmerken doornemen, zullen daarin - vermoedelijk tot hun schrik – allerlei beschrijvingen vinden die van toepassing zijn op het gedrag van hun kinderen.
Ja, hoe beoordelen we iemand in morele zin op grond van fysiologische en psychologische kenmerken, die we als het even kan zo graag het aureool van objectiviteit (en ergo meetbaarheid) meegeven?
Dat lijkt me hier dan even de hamvraag en wie het weet mag het weer zeggen!
Jim Fallon, bijvoorbeeld lijkt me het levende bewijs dat enige prudentie hier toch zeker op z'n plaats is.
Het is overigens zondermeer interessant om eens te bedenken over welke soort kenmerken we dan menen te spreken en wat die ons dan zouden kunnen zeggen.
Een hardnekkig waanidee en misvatting als zou je een 'pedofiele afwijking' van een hersenscan af kunnen lezen werd door van Hintum vooralsnog naar het rijk der fabelen verwezen (blz.29).
Zelf ging van Hintum in het hoofdstuk Biologie of boze buitenwereld toch vooral uit van het kenmerk hoe je scoort op
de mate van gevoeligheid van ons biologisch stresssysteem met alle neurologische en biochemische implicaties daarvan.
Maar in alle discussies over dit onderwerp, en dus ook hier, wordt al rap en onvermijdelijk het
empathisch vermogen als een belangrijk kenmerk genoemd.
Nog even terzijde:
Als we het over persoonlijkheidskenmerken hebben stuiten we al gauw op de welbekende
'Big five'. (hier te vinden op Wiki in het
Nederlands of in het
Engels)
Nu zijn
openheid, nauwgezetheid, extraversie en
emotionele stabiliteit natuurlijk geen 1-op-1 graadmeters van moraliteit al kunnen ze er soms wel mee verward worden.
Agreeableness of goedaardigheid lijkt daar nog het dichtst bij te komen maar er nadrukkelijk toch weer niet mee samen te vallen.
Nu bestaat er, juist met het oog op dat gegeven, een sterk vergelijkbaar model waar nog een zesde dimensie aan toegevoegd is om ook moreel of
pro-sociaal gedrag in de beschrijving van de persoonlijkheid mee te nemen. Te weten de dimensie
Honesty - Humility
Dat is het
HEXACO-model. (hier op
Wiki of
eigen site)
In het Wiki-artikel wordt als tegenhanger van Honesty - Humility (of Agreeableness in the Big Five) de
Dark Triad genoemd. Deze duistere drieslag omvat dan
psychopathie, Machiavelliaans of manipulatief gedrag en narcissisme.
In deze combinatie ontstaat dan het beeld van het destructieve gedrag waarvan ondermeer in dit stukje over
de morele imbeciel (2) gewag wordt gemaakt.
Het blijft toch maar oppassen geblazen dat we mensen niet te licht en argeloos op grond van een paar (scores of traits op) kenmerken of traits te be- danwel veroordelen.
No comments:
Post a Comment