Kunstzinnige mensbeelden?(2)

De figuratie lijkt inmiddels al een poosje weer terug en gerespecteerd in de hedendaagse kunst. De figuur of het beeld van de mens, dus van onszelf, neemt een prominente plaats in in die hernieuwde belangstelling voor figuratieve kunst.
Zo lopen of liepen er recentelijk een aantal exposities met een kunstzinnge kijk op de mens die, wat mij betreft, zeker de moeite waard zijn.


In het Stedelijk was eind vorig jaar ‘The image as burden’ te zien; een overzichtstentoonstelling van het werk van Marlene Dumas. In haar werk staan beelden van de mens in diverse gedaantes en sociale relaties onmiskenbaar centraal; het bestaat uit zo ongeveer niets anders.


Nu kan dat iemands smaak niet zijn of men kan zich wat ergeren aan zoveel tromgeroffel en loftrompet maar de kritiek van Sander van Walsum sloeg, meende ik, de plank toch volkomen mis.
Ik vond het zondermeer een indrukwekkende en goed gepresenteerde expositie.


Diverse ‘mensbeelden’, of de zoektocht daar naar, vormen ook expliciet het thema van de expositie ‘in search of meaning; Mensbeelden in globaal perspectief’ in museum De Fundatie.


In het voorwoord van de catalogus door samenstelster Anne Berk wordt een en ander kernachtig samengevat. Enkele citaten daaruit:

Het is interessant om te zien dat de kunsten in tijden van maatschappelijke en ideologische onzekerheid grijpen naar de mensfiguur. Er lijkt in onze kunsttraditie wel een correlatie te bestaan tussen het vormgeven van hemelbestormende visioenen in abstractie en het reflecteren over de persoonlijke met mensbeelden in maatschappelijk zware tijden.

Het lijkt speculatief, maar als kind van de koude oorlog durf ik het wel aan: de hernieuwde aandacht voor religie heeft alles te maken met het verdwijnen van een ideologisch alternatief voor het kapitalisme. Wij voelden ons blijkbaar comfortabel bij de polarisatie in links en rechts en hebben nu behoefte aan andere piketpalen om ons leven te structureren. Tegelijkertijd is onze wereld veel groter geworden en zijn de ideologische keuzes pluriform.

In Search of Meaning gaat niet over antwoorden, maar om de reflectie op het leven als zinvolle activiteit op zich.

Deelnemend kunstenaar Jan Fabre zegt in dat verband:

Ik ben gedoemd een Ziener te zijn die niet kan zien.

Dat lijkt me een uiterst beknopte doch rake samenvatting van wat we ook wel de ‘condition humaine’ plegen te noemen.


De mens op zoek naar zichzelf; naar z’n oorspong of naar z’n bestemming?
En wat waar komt die mens dan uit en wat vindt ie daar dan ...?


Wellicht zouden hier ook enkele citaten van Lao-Tse niet misstaan; zoek er hier zelf maar eens een paar uit.


En dan is de klap op de vuurpijl, waar het betreft de mens en diens beslommeringen in beeld gebracht en tentoongesteld, momenteel toch wel de expositie over de ‘Late Rembrandt’ in het Rijks.


Nu is ons nationale icoon ‘Rembrandt’ inmiddels tot een ideologische constructie verworden zoals Huub Mous in het artikel ‘Rembrandt, de levende dode van onze natie’ terecht opmerkt. Rembrandt enerzijds als supermerk voor onze nationale 'branding en marketing' en anderzijds als verpersoonlijking van de Hollandse humaniteit en als doorleefde kenner van de menselijke ziel. Zouden wij onszelf daar niet graag aan spiegelen en ook wat aanspraak op die laatste kwaliteiten maken? Dat is ons toch wel een paar stuivers waard, nietwaar?


Deze expositie laat echter wel het neusje van de zalm en een paar van de mooiste voorbeelden zien van hoe een mens ‘de mens’ in verf en op doek kan neerzetten en vereeuwigen. Nu even voor de ganse goegemeente te aanschouwen.



Er zitten een aantal van mijn ‘long-time favourites’ uit de schilderkunst tussen en ik wil in ieder geval van deze gelegenheid gebruik maken om ze eens of weer eens ‘in het echt’ te aanschouwen. Ik vermoed dat het er, evenals bij de vorige Rembrandt-expositie, naar mijn goesting, wel weer, of veel te, en niet meer echt gezellig druk zal zijn maar dat lijkt heden ten dage wel onvermijdelijk bij dergelijke gelegenheden.


Joost Zwagerman en Jan Bor kunnen het beslist heel mooi vertellen wanneer het Rotkho en Mondriaan betreft; maar Rembrandt-adept en historicus Simon Schama kan dat ook, en zo mogelijk met nog meer geestdrift, wanneer het over die Hollandse (mensen)schilder Rembrandt van Rijn gaat. Hier te zien in Kunstuur; uitzending gemist.


Ecco l'uomo