De computermetafoor valt dus doorgaans wel in vruchtbare aarde.
En de metafoor werkt overigens naar beide kanten want van het besturingssysteem (Operating System) van de computer wordt ook wel het brein van dat apparaat genoemd en als zodanig beschouwd.
Nu heerst er onder computerfans en fanaten altijd al veel discussie en de nodige onenigheid over wat het beste danwel het slechste besturingssysteem (OS) zou zijn. Er zijn ook nogal wat voorbij gekomen in betrekkelijk korte tijd en we zien telkens nieuwe ontwikkelingen op dat gebied. Om wat oude bekenden te noemen: CPM, MS-DOS, DOS+, Unix, Mac OS, MS-Windows, Linux en, niet natuurlijk te vergeten, het onvolprezen Acorn_MOS waar mijn Electron en Master en nog wat andere leden van de BBC Micro family destijds naar volle tevredenheid op draaiden. Het spreekt niet zomaar vanzelf hoe en wat het ideale besturingssysteem voor de computer zou zijn.
In geval van het besturingssysteem van ons mensen wordt de zaak er bepaald niet eenvoudiger of eenduidiger op. Één stel hersenen als besturingsysteem zou wellicht anders doen vermoeden edoch: reeds in 1844 publiceerde de Britse arts Arthur Wigan zijn 'Duality of the Mind' waarin hij de opzienbarende stelling poneerde dat wij niet over één maar twee breinen blijken te beschikken.
Maar zowel Wigan, als het boek, als het idee van het gespleten brein danwel twee breinen raakte al snel in de vergetelheid. Dat gordijn van de vergetelheid zou er nog voorhangen als niet in 1969 Joseph Bogen, een leerling van Roger Sperry, het boek in handen kreeg en even meende hier het begin van de theorie van de hemisferische specialisatie te herkennen.
(Wie wil weten in welke richting het boek en de theorie van Wigan dan wel wees, leze het hoofdstuk 'De Galilei van de neurologie' in het 'Vergeetboek' van Douwe Draaisma.)
Genoemde Roger Sperry is de hersenonderzoeker die in 1981 de Nobelprijs mocht ontvangen voor zijn baanbrekende 'split-brain' onderzoek. Hiermee werd de notie dat de onderscheiden hersenhelften ook verschillende functies herbergen (lateralisatie) hard gemaakt en voor onderzoek toegankelijk.
Inmiddels lijkt het denken en spreken in termen van linker- en rechterhersenhelftfuncties en kenmerken al evenzeer gemeengoed als het hanteren van de computermetafoor. Op talloze websites en blogs kun je ook middels het bekende danseresje zelf even checken welke hersenhelft dominant zou zijn. En zo schijn ik andere hersenen te hebben dan de meeste mensen. Wanneer je ons (of sommigen onder ons) vandaag de dag zo over de onderscheiden hersenhelftfuncties hoort spreken en leuteren zou je bijna gaan denken het hier vanzelfsprekendheden betrof die we als niet meer dan logisch beschouwen en die we altijd van nature aangevoeld en/of vermoed hadden. Dat blijkt dus niet zo te zijn en het is eerder weer zo'n gevalletje waar enig commentaar van onze Bredero toch wel weer op zijn plek lijkt.
Kunnen wij onze beide hersenhelften dan als twee verschillende besturingssystemen zien? De linkerkant voor zus taken of funties en de rechterkant voor zo taken en functies?
In het licht van onze computermetafoor lijkt het toepasselijker om in geval van de hersenhelften ze als twee verschillende processoren te beschouwen. Links een voornamelijk seriëel en rechts een voornamelijk parallel geschakelde.
Naast deze horizontale of laterale differentiatie zien we in ons brein ook een verticale differentiatie die die zich in de loop van vele miljoenen jaren heeft ontwikkeld. We hebben het dan over de differentiatie naar het zogenaamde reptielenbrein, het limbisch systeem en de neocortex.
Paul MacLean was de man die in de 60-er jaren met dit drieledige model op de proppen kwam en in zijn boek 'The Triune Brain in Evolution' (1990) verder uitwerkt.
'The Dragons of Eden' van Carl Sagan (Pulitzer prize 1977) gaf ook de nodige voeding aan dit idee van de 'triune brain'.
In ons land was het Piet Vroon, ook wel bekend als de professor die alles beter wist, die deze stelling als uitgangspunt nam van zijn boek 'Tranen van de krokodil'.
Hier hebben we dan schijnbaar van doen met drie verschillende besturingssystemen die soms goed of redelijk met elkaar samenwerken maar soms ook niet. Dan kan het ene besturingssyseem zomaar het andere dwarszitten of blokkeren. In 'Loneliness' van Cacioppo & Patrick wordt over ons drieledige brein ook gesproken als:
having multiple operating systems.
Je kunt die laterale en verticale differentiatie natuurlijk ook nog eens schematisch combineren. Dan kom je bv. op iets als het 'whole brain model' van Ned Herrmann uit, dat het, als ik zo het wereldwijde web eens rondsnuffel, wel goed lijkt te doen onder m.n. zelfontplooiende managers en organisatiedeskundigen.
Maar wie bestuurt en bedient deze wonderbaarlijke en onovertroffen biologische computer dan uiteindelijk? Wie o wie zit er aan de knoppen, de muis of het toetsenbord en vertelt het besturingssysteem welke programma's we nu eens zullen gaan draaien en met welk oogmerk?
Maar dan verschuift de vraag zomaar van: hoe gaat het een ander bij ons in zijn werk? naar de vraag: wie zijn wij?
Dan komen we als vanzelfsprekend op de vraag naar onze identiteit, naar de verhouding lichaam/geest en uiteindelijk op de moeilijke vraag naar het zelf.
P.S. Je weet wel datzelfde zelf waar we het over hebben als we woorden gebruiken als: zelfstandig, zelfbewustzijn, zelfspot, zelfvertrouwen, zelfhaat, zelfredzaamheid, zelfbedrog, zelfkennis, zelfkant, zelfverdediging, zelfverloochening, zelfvoldaan, zelfontplooing, zelfzuchtig, zelfbeheersing, zelfbevrediging, zelfkastijding, zelfmoord, zelfingenomenheid, zelfbediening, zelfverzekerd, zelfbeeld en zo meer. We hebben blijkbaar nogal eens wat te stellen met ons zelf!
<< ons werkgeheugen
meer lateraliteit >>
No comments:
Post a Comment