De econoblahblah zoals we die hoofdzakelijk voorgeschoteld krijgen en zoals die sinds een jaar of dertig de financieel-economische wereld in toenemende mate lijkt te sturen en te beheersen neemt niet zelden de vorm van een geloof aan en vertoont volgens mij een paar uiterst gevaarlijke fundamentalistische ideologische trekjes.
Cartoon by Nicholson from “The Australian” newspaper: www.nicholsoncartoons.com.au
In een vorig bloggelementje noemde ik al:
Het rotsvaste geloof en vertrouwen in de immer heilzame werking van een absolute en ongebreidelde vrije markt.
De al bijna even vastgeroeste afkeer van en wantrouwen tegenover alles wat overheid is of heet te zijn. Des te minder overheid des te beter, luidt het credo.
Dat laatste heeft iets onmiskenbaar dubbels aangezien die overheid altijd aangesproken wordt en bijna altijd de schuld krijgt als er mis gaat, terwijl we van diezelfde overheid verwachten dat ze ons tegen misstanden beschermt en kromme zaken subiet weer rechtzet. Daarbij komt dat in een democratie, die die naam ook verdient, bij wijze van spreken wijzelf die overheid zijn dan wel bepalen.
Het fundamentalisme achter die neoliberale vrije markt ideologie werd onder meer door filosoof en 'Denker des Vaderlands' genaamd Hans Achterhuis uitgeplozen en blootgelegd in diens 'De utopie van de vrije markt'. Achterhuis noemt als kern daarvan het gedachtegoed van Ayn Rand met een variatie op de titel van haar boek 'The Virtue of Selfishness' wellicht beter als 'de ideologie van de hebzucht' te bestempelen. En terecht, lijkt mij, als je er een dergelijk mensbeeld op na houdt en je vervolgens alles vanuit die gedachte beschouwt en aldus al je handelen laat bepalen.
De bottomline van dat mensbeeld luidt dat de mens heel veel schoppen onder zijn achterste nodig heeft om tot iets constructiefs te komen omdat ie anders alleen maar op z'n lauweren zal rusten en bij voorkeur op anderen en de gemeenschap zal parasiteren. En angst en eigenbelang zijn de enige twee drijfveren die sterk genoeg zijn om de mens boven deze lamlendige toestand uit te doen stijgen. Verder rust dit mensbeeld zo'n beetje impliciet op wat ideetjes van sociaal-darwinistische snit.
Het is ieder voor zich en God voor ons allen.
Een goede bekende en bewonderaar van Ayn Rand en haar filosofie was ene Alan Greenspan. Inderdaad de Alan Greenspan die van 1987 tot 2006 voorzitter was van de Fed (Federal Reserve) en in die tijd zo'n beetje uitgroeide tot het orakel van de financiële wereld en de vrije markt economie. Hij was ook een bewonderaar van heer roman 'Atlas shrugged' en ze stond naast hem toen hij in 1974 de eed aflegde als lid van iets als de Amerikaanse SER; ze bleven dik bevriend tot aan haar dood.
Voor een hoorcommissie n.a.v. de kredietcrisis gaf Greenspan overigens zo half om half toe dat hij een en ander toch niet helemaal juist gezien had of althans dat hij de reacties op zijn beleid heel anders ingeschat had dan ze in werkelijkheid bleken uit te pakken. So much for objectivism; niets objectiefs daaraan dus maar integendeel pure ideologie.
En niet alle economen omhelzen dit gedachtegoed overigens zo gretig.
Wat betreft dat andere punt: hoe minder overheid(-sbemoeienis), hoe beter, dat neemt vaak al niet minder fanatische en fundamentalistische vormen aan.
Dat heeft ook iets zeer merkwaardigs omdat de lieden die dit geloofsartikel te vuur en te zwaard plegen uit te dragen hun argumenten veelal kracht bij zetten door te verwijzen naar dictatoriale regimes om vervolgens hun eigen democratische gezindheid en instelling te bejubelen en te bezingen.
Cartoon by Nicholson from “The Australian” newspaper: www.nicholsoncartoons.com.au
Toch zijn er hele volksstammen neoliberale en uiterst rechtse lieden die de overheid principieel en ten diepste wantrouwen en bijna elke overheidsinstantie per definitie als vijandig tegenover hun belangen zien en als vijand bejegenen. Dit verschijnsel leek zich met name sporadisch in de US of A voor te doen maar die houding begint zich al aardig te verspreiden en naar onze contreien over te waaien.
Nu zou ik toch denken dat in een fatsoenlijk functionerende democratie die overheid toch eerder je vriend dan je vijand zou zijn. Waar wringt hier dan de schoen?
Ook in Europa zien we een gestage verschuiving naar rechts in dit opzicht. Onze liberaliserende (leve de vrijheid) politici proclameren al jaren een immer terugtrekkende overheid. Het neoliberale ideaal is een overheid die op bedrijfsmatige en doeltreffende wijze de taken van defensie, justitie en het bewaren van de openbare orde op zich neemt en zich buiten wat wetgeving zo weinig mogelijk met ons bemoeit.
Wie meent wij hier in Nederland momenteel vrij gematigde en pragmatische regeringen hebben zou toch eens moeten zien hoe hier de privatisering van en de marktwerking in collectieve verantwoordelijkheden als gezondheidszorg en openbaar vervoer bejubeld en gestaag en in toenemende mate doorgevoerd wordt. Dat lijkt mij allang geen gematigde houding meer in de verhouding en het afschuiven van overheidsverantwoordelijkheden maar meer een extreme positie in naam van een neoliberale ideologie.
Ja, zo verandert er gaandeweg het een en ander zonder dat wij goed en wel in de gaten hebben wat dat dan concreet betekent en wat de werkelijke gevolgen zijn. Dat geldt natuurlijk niet voor iedereen, want heel veel mensen worden natuurlijk wel degelijk aan den lijve geconfronteerd met de gevolgen ervan.
En hoe vergaat het u in deze? Ik heb nog nooit zoveel betaald aan en zo'n stijging van mijn ziektekosten gezien als de laatste paar jaar dat ik van het ziekenfonds naar een ziektekostenverzekeraar moest overstappen toen die zo nodig zou zijn om de kosten in de hand te houden nadat onze regering bedacht had dat ze dat zelf niet kon en de marktwerking het dus maar moest doen.
Wie geïnteresseerd is in de geschiedenis van deze vrij recente beweging richting het fundamentalistische neoliberale extreem waar we nu weer constant zo'n beetje tegen aan schuren, en dat zijn ideologische wortels behalve in het sociaal-darwinisme ook bij een paar Oostenrijkse denkers heeft, leze eens:
Het land is moehet laatste werk van Tony Judt
verhandeling over onze ontevredenheid
Dat is, in mijn ogen, een bijzonder verhelderend pleidooi voor de sociaaldemocratie en meer een gulden middenweg met betrekking tot vragen als: hoeveel vrije markt en hoeveel overheid is bevorderlijk voor het nut van het algemeen?
Lijkt mij duidelijk een andere en zinniger vraagstelling dan die ingegeven door de alles-of-niets houding en mentaliteit die momenteel op dit en vele andere terreinen hoogtij lijkt te vieren. Ik kan het meestal niet zo goed vinden met extremisten, fanatici en fundamentalisten.
Ik mag dan geen verstand van economie hebben; ik denk dat dat van Tony Judt toch niet zomaar gezegd kan worden.
Judt begint elk hoofdstuk met een citaat en het hele boek met dit citaat van Oliver Goldsmith:
Wee het land waar haast het zijn bepaalt, waar rijkdom groeit, maar de mens verschraalt.Dat was dan toch nog even iets in de trant van een kerstboodschapje toe, zij het één met een wellicht wat opgeheven vingertje!
No comments:
Post a Comment