Agressie op het werk?

Als ik vandaag de dag zo om me heen kijkend toch eens zie, lees of hoor hoe regelmatig en in welke mate bijvoorbeeld ambulance- en verplegend personeel of buschauffeurs en treinconducteurs agressief bejegend, bedreigd of gewoon afgetuigd worden dan denk ik weleens dat ik me wat dat betreft toch maar gelukkig mag prijzen met mijn betrekkelijk vredige baan.

Ja, 't kan verkeren had Brederoo ons ooit al eens laten weten en inderdaad tegen onderhavige kwestie keek ik zo'n dertig jaar geleden toch wel heel anders aan.

Toen ik als leerling (van de toenmalige inservice-opleiding) in de Z-zorg begon te werken kon ik mijn eerste stage op een ouderengroep niet helemaal volbrengen omdat ik als één van het destijds schaarse mannelijke personeel op de werkvloer op een andere groep gewenst was. En op die volgende groep maakte ik al fluks kennis met het soort of type agressie dat zo kenmerkend zou blijken voor deze tak van zorg. Op de pas geopende instelling waar ik werkzaam was. had men aanvankelijk bedacht dat de mensen die, zoals dat heette, nogal wat probleemgedrag vertoonde beter over de verschillende groepen/woningen verspreid konden worden. Binnen een half jaar veranderde men (Brederoo indachtig?) 180 graden van mening en werden er speciale groepen gevormd voor zoals ze destijds wel genoemd werden: gedragsmoeilijke bewoners.

En mocht ik, als eerste-jaars-leerling op één van die groepen beginnen. Die groepen stonden onder het personeel ook wel bekend als ‘spannende groepen’ vanwege de hoge spanningsboog i.v.m. de frequente uitbarstingen van agressief gedrag. Daarmee vestigden deze groepen binnen de instelling ook al rap enige reputatie en faam.

Op deze groep raakte ik als beginnende leerling aardig door de wol geverfd, zoals dat dan heet, in het, zo goed en zo kwaad als dat ging, omgaan met en anticiperen op uitingen van agressie zoals die kenmerkend waren voor een bepaalde groep cliënten, toen nog bewoners geheten. Deze leerschool of leergang was bepaald niet wat je noemt vrijwillig of verkozen maar werd door de nood der omstandigheden afgedwongen, niet of nauwelijks op professionele wijze vanuit de instelling begeleid en reddende engelen waren er ook niet echt voorhanden.

Na zo’n anderhalf jaar toch met het nodige enthousiasme, betrokkenheid en inzet op deze groep gewerkt te hebben, heb ik toen toch maar eens om overplaatsing gevraagd. Dat omdat het mij en/of mijn omgeving begon op te vallen dat ik bijvoorbeeld toch wel erg snel en vlot op allerlei geluiden reageerde door direct met mijn handen voor mijn hoofd in een hurkhouding te schieten. Omstanders vonden dat dan maar vreemd gedrag van mij terwijl het mij toch als volkomen normaal voorkwam; ik bedoel, er zal toevallig maar net een volle koffiekan, of iets van dien aard richting je hoofd gegooid worden. Natuurlijk voelde en begreep ik wel dat ik aldus bezig was een duidelijke stap richting PTSS of iets van een angst- of stressstoornis te zetten. Het is, naar ik meen, toch weer betrekkelijk goed met me gekomen en inmiddels ben ik banger voor managers dan voor cliënten; haha, die Pieter Duker (vanaf 7m45s) toch. Een en ander verklaart wel deels mijn specifieke belangstelling voor een aantal onderwerpen zoals die op dit blog en elders aangeroerd worden.

Die onderwerpen zijn dan onder andere het voorkomen van(?) en omgaan met agressie in ons werk, de rol van de vecht/vluchtreactie of ons biologisch stresssysteem daarin en hoe wij zowel bij onszelf als zo mogelijk ook bij de cliënt wat emotionele intelligentie, evenwicht en welbevinden zouden kunnen bevorderen.

Als ik op enkele discussies op diverse fora op LinkedIn af mag gaan staan deze onderwerpen behoorlijk in de belangstelling en wordt er op dit terrein momenteel een keur aan trainingen aangeboden en ontwikkeld. De vraag is dan toch hoe omvattend en effectief die zullen blijken op de langere duur?

Agressie en dus ook agressie op het werk kan, zo we weten, een behoorlijke negatieve impact hebben op iemands persoon, leven en welbevinden. Iets daarvan mocht ik destijds proeven en aan den lijve ondervinden. Maar met een knipoog naar die oude Brederoo kan ik nu weer zeggen: ‘t kan verkeren. Nu beklaag ik toch vooral die treinconducteurs, ambulance-personeel en vele anderen die het in hun werk of in het dagelijks leven, in dat opzicht het soms toch heel wat zwaarder te verduren lijken te hebben dan ik. Zoals ik met LinkedIn fora als voorbeeld al aangaf wordt er, naar het zich laat aanzien, van diverse kanten hard nagedacht over agressie in de zorg, de mogelijke oorzaken en de mogelijke beteugeling ervan. Nu vermoed ik dat het ook hard nodig is dat we ons aanzienlijk omvattender, intelligenter en doorwrochter over deze thematiek gaan buigen omdat de huidige en komende bezuinigingen en zogenaamde hervormingen en ombuigingen in de zorg anders wel eens indirect de aanleiding tot een toename van agressie zou kunnen blijken. Één van de, naar mijn smaak, intelligentere en doorwrochter visies op agressie en probleemgedrag in zijn algemeenheid wordt hier verwoord door Jacques Heijkoop. Een systemische visie die, dunkt me, bij uitstek op ons werkveld van toepassing is en daar ook wel wat bredere belangstelling en aandacht zou verdienen.

P.S. Gijs van Gemert vatte een en ander kort en bondig samen in de tegeltjeswijsheid: agressie is een gezelschapspel.