Saturday, November 9, 2013

Wetenschappen; een heel gamma aan ..(6)

Op de voorpagina van de Volkskrant lees ik vandaag:
Vier manieren om de perverse prikkels in de wetenschap te pareren
Het bewuste artikel moet ik overigens nog lezen maar nu de wetenschap, en dan met name de minder mooie kantjes uit de gangbare (en routinematige) praktijk van het wetenschappelijk bedrijf, zo prominent in het nieuws prijken moest ik er vanuit mijn lekenperspectief ook maar weer eens vervolgblogje in de serie wetenschap tegenaan gooien.

Wetenschap laat zich op diverse manieren indelen of typeren. Een vrij gangbare en heldere indeling is die maar onderwerp tussen alfa-, bèta- en gammawetenschappen:

- Alfawetenschappen hebben dan als studieobject de producten van menselijk handelen. Alpha_uc_lc.svg
- Bètawetenschappenhebben als studieobject de niet-menselijke natuur. 800px-Beta_uc_lc.svg
- Gammawetenschappen hebben als studieobject het menselijk handelen. 800px-Gamma_uc_lc.svg
Daarnaast zou je ook nog de formele wetenschappen kunnen onderscheiden.
Een ander onderscheid is dat tussen fundamentele en toegepaste wetenschap.

Zo zijn er nog vele onderscheidingen mogelijk. zoals die tussen protoscience, erkende wetenschap of mainstreamscience en pseudoscience. Hier een lijstje van pseudowetenschappen volgens huidig geldende criteria van de 'scientific community'. In ons land kennen we de stichting Skepsis die zich ten doel stelt pseudowetenschap te ontmaskeren en aan de schandpaal te nagelen.
Bij onze zuiderburen wijdt Skepp zich aan deze taak. Zelf meen ik dat menselijke hoogmoed, dogma's en absolutisme (ook of misschien wel juist wanneer die uit naam van wetenschappelijkheid ondersteund, gepredikt of verdedigd worden) heel wat gevaarlijker kunnen zijn dan sommige fenomenen en opvattingen zoals die zo fervent door deze sceptici bestreden worden; en laat ik me liever leiden door de woorden van Jacob Bronowski:

Om nog even de aandacht te vestigen op de haast duizelingwekkende veelheid waar het gaat om takken van wetenschap hier nog even een opsomming voor de geïnteresseerden die wel houden van lijstjes en volledigheid. Kortom het bestaande gamma aan wetenschappen is meer dan ik kan behappen of bevatten.

Mijn insteek in en belangstelling voor deze materie betreft dan vooral het onderscheid tussen de exacte of natuurwetenschappen en de sociale of geesteswetenschappen.
Een onderscheid dat we in de vorm van het ‘Verstehen und Erklären’ reeds kennen van de ouwe Dilthey. Eerder meldde ik daar eens over:
En daarmee maakte hij een onderscheid tussen geesteswetenschappen en natuurwetenschappen met elk hun eigen manier om tot de kern van de zaak of de waarheid te komen danwel die zo dicht mogelijk te benaderen. 'Verstehen und Erklären' Voor de geesteswetenschappen is dat het 'verstehen' ofwel het verstaan, begrijpen of invoelend betekenissen ontwaren en voor de natuurwetenschappen is dat het 'erklären' of theoretiserend verklaringen zoeken en hypothesen testen voor verschijnselen en processen die niet des mensen zijn; zeg maar, dat wat ons wezensvreemd is.

Nu zullen veel vormen van dat 'begrijpen en verklaren' vaak op een glijdende schaal wat door elkaar heen en weer bewegen en elkaar soms wat overlappen maar op enig moment stuiten we, dunkt me, toch onvermijdelijk ook op fundamentele en onverenigbare verschillen.
Het, naar mijn inzicht, fundamentele en niet onbelangrijke onderscheid tussen de natuurwetenschappen en sociale wetenschappen wordt door John Searle vrij nauwgezet en adequaat geduid en filosofisch onderbouwd door een onderscheid te maken tussen ‘observer independent’ en ‘observer dependent’ fenomenen te maken. De natuurwetenschappen richten zich dan op die eerste klasse terwijl de sociale wetenschappen zich met de verschijnselen van de tweede soort bezighoudt.
Verder maakt hij onderscheid tussen wat als ontologisch of als epistemisch respectievelijk objectief danwel subjectief aangemerkt kan worden.

<< vorig | volgend >>

No comments:

Post a Comment