Kenniseconomie en verloedering

Dat we een gulle en goede zorg in ons land, een van de allerwelvarendste landen ter wereld, 'te duur' vinden worden mag inmiddels toch wel als algemeen bekend verondersteld worden. Politici, bestuurders, rekenmeesters en andere welgestelden zijn al een poos doende en worden niet moe ons dat uit te leggen, en wel als betrof het een natuurverschijnsel dat nu eenmaal onderhevig is aan de wetten der natuur en waar derhalve geen lievemoeder iets aan kan verhelpen.
Wat zou de ouwe Dilthey daar nu van gevonden hebben?; vraag ik me weleens af. Dat 'leren nadenken' nu ook al 'te duur' aan het worden is voor onze kwakkelende en armlastige economie zal, neem ik, aan niet zo bekend zijn. Toch lijken de nazaten van Desiderius inmiddels zo diep gezonken in hun koopmanswijsheid.
En dan is het nota bene de Erasmus Universiteit die de faculteit filosofie gaat sluiten. Zou de spreekwoordelijke Rotterdamse mentaliteit van: niet lullen maar poetsen, zich hier doen gelden?

Rob Wijnberg, hoofdredacteur van De Correspondent, wil hier toch wel een paar zinnige kanttekeningen bij maken en een paar belangrijke vraagtekens bij zetten in De dag dat leren nadenken te duur werd bevonden. Zelf studeerde hij ooit filosofie na drie eerdere studies toch wat als een zeperd ervaren te hebben. Op grond van zijn eigen ervaring beveelt hij 'filosofie'zelfs als een 'droomstudie' aan. Maar dit beklag overstijgt natuurlijk alleszins de persoonlijke ervaringen en voorkeuren van Wijnberg en gaat over de aard en de kwaliteit van ons aller academisch onderwijs en met name de plek de rol van de geesteswetenschappen daarin.

Want academisch onderwijs, de geesteswetenschappen in het bijzonder, gaat niet over wat je ermee wordt, maar wie je ermee wordt. Studies als filosofie of geschiedenis leren je een manier van denken en zijn – geen manier van doen. Van filosofie bijvoorbeeld word je iemand die denkwijzen kan ontleden en doorgronden en zodoende bovengemiddeld veel empathie kan opbrengen voor hoe andere mensen de wereld zien.

Wát je daarmee wordt?

Tsja, wat hebben mensenrechtenactivist Martin Luther King Jr., paus Benedictus XVI, mega-investeerder George Soros en komiek Ricky Gervais nog meer gemeen dan dat ze allemaal filosofie hebben gestudeerd? En dat ze zodoende een net iets gevoeliger radar ontwikkelden voor wat rechtvaardigheid, universele menselijke behoeften, een gat in de markt of humor en ironie zouden kunnen zijn?

Ik onderschrijf de klacht en de bezwaren van Rob Wijnberg gaarne en van harte.

Wanneer we de kennisbestanden van de diverse wetenschappen en studievakken als zuivere databestanden gaan benaderen waar verder niet over nagedacht hoeft te worden, studeren tot datamining degraderen, de universiteit 'just another datawarehouse' tussen al die andere big data laten zijn, wordt de ultieme intellectuele nivellering en verloedering een feit, komt me zo voor.
Dan hoeven we in ieder geval niet meer bang te zijn voor de oprukkende robots omdat we dan zelf niet veel anders zijn.
En wie weet wat zoveel domheid ons zal gaan kosten mag het zeggen?
Ik heb begrepen dat onze huidige regeringsleiders niet zo van vergezichten houden en derhalve liever niet te ver vooruit willen kijken maar misschien schudt de vraag naar de kosten ze dan eerder enigszins wakker.