Je kunt niet niet ...

... communiceren



Dat klinkt wellicht wat paradoxaal maar zo luidt het eerste axioma uit het (bij mij in groene kaft) bekende boekje van van Paul Watzlawick, Janet Helmick Beavin en Don J. Jackson:
De pragmatische aspecten van de menselijke communicatie.
(Even gooogelen leert me dat het boekje allang niet meer groen oogt, maar inmiddels een blauwe omslag heeft gekregen.)



Nou, communiceren dan maar ... en dat wordt vandaag de dag natuurlijk ook gedaan dat het een aard heeft. Kijk naar de media, het internetverkeer, de complete volksstammen die nu werkzaam zijn in de reclame, de marketing en de pr-business, het alom aanwezige gebruik van mobieltjes en de vergaderingen, overdrachten en gecomputeriseerde papierwinkel op je werk, om zomaar eens een greep te doen in het fenomeen dat we 'kommunikasie' zijn gaan noemen.
Je kunt tegenwoordig ook overal bij voortduring kreten horen als: dat moet wel even goed gecommuniceerd worden, hoor!



Het genoemde boek van Watzlawick e.a. geldt als een klassieker, stamt uit de zestiger jaren en werd in het daaropvolgende decennium een standaardwerk in het land der agoochemerds en aan agogische opleidingen alwaar 'je kunt niet niet communiceren' alras een gevleugelde kreet werd.
Mijn kennismaking met het boek en de ermee gepaardgaande terminologie kwam pas in de tachtiger jaren toen ik in een deels agogisch beroep terechtkwam. Het boek, de boodschap, de 5 axioma's en de terminologie zijn overigens inmiddels wijd en zijd bekend. Het heeft dan ook verschillende drukken en tig oplages gekend. Van de lieden die wat heet communicatiewetenschappen studeren zullen er nog maar weinig in de directe zorg of hulpverlening emplooi vinden, schat ik zo.

Je kunt niet niet communiceren luidt dus het eerste axioma.
Wat je wel kunt doen is bv. paradoxale booschappen uitzenden en dat kan zelfs nog als therapeutisch middel ingezet worden. Ja, ik blijf het zeggen: leve de paradox!



Het tweede axioma is niet minder bekend en invloedrijk geworden en heeft ws. heel veel ogen geopend voor de aard van veel communicatie. Hier wordt het onderscheid gemaakt tussen inhouds- en betrekkingsniveau waarbij de tweede de eerste bepaalt en derhalve metacommunicatie wordt genoemd.
Het blootleggen van dergelijke mechanismen en onwenselijkheden daarin in de concrete praktijk van alledag vergt uiteraard ook weer de nodige communicatie. En zo communiceren we wat af!

En ik kan het echt niet helpen maar zoals het een man van mijn leeftijd, laten we zeggen 'a grumpy old man', betaamt denk ik weleens bij mezelf: zou het niet aardig zijn als mensen i.p.v. zich over te geven aan al die communicatie volgens recept en op commando gewoon wat meer met elkaar zouden praten en naar elkaar zouden luisteren?
Want veel van die obligate communicerende vaten klinken mij toch ook wel eens als holle vaten in de oren.



Gewoon alledaagse simpele kommunikasie dus!