Zie ook dat bekende catechismusboekje uit Heidelberg:
zijn wij alzo verdorven, dat wij ganselijk onbekwaam zijn tot enig goed en geneigd tot alle kwaad?
En zie daar de kern van het calvinistisch mensbeeld of wat men daar meestal voor door laat gaan.
Nu denk ik dat de mens inderdaad tot nogal wat kwaad geneigd is maar dat je er dan volledigheidshalve ook bij moet vertellen dat de mens toch ook nogal eens van goede wil is en het goede, voor zichzelf maar ook voor zijn naaste, nastreeft. Dat laatste lieten ze in genoemde zuil niet zelden na, want dat was niet de boodschap van belang.
Dat horen en zien we dus wel vaker, mensbeelden die klinken als one-liners en één bepaald aspect van het mens-zijn benadrukken als wenselijke norm en ander aspecten volledig veronachtzamen of als des duivels afschilderen.En zonder er al te veel woorden aan vuil te maken plegen we zo’n mensbeeld doorgaans onder slechts één noemer te vatten; zo zijn we inmiddels bekend met bijvoorbeeld de homo faber, de homo sapiens, de homo ludens en sinds enkele decennia steeds dominanter ook de homo economicus.
Binnen dergelijke noemers kan het het mensbeeld echter ook weer divers en contasterend in gekleurd worden.
Neem nou eens die recente homo economicus waar tegenwoordig zoveel over te doen is dat zelfs ons kabinet het inmiddels tot haar belangrijkste taak lijkt te rekenen om iedereen te bekeren en op te voeden tot rechtgeaarde homo economicus.
Economen en andere betweters houden ons al enkele decennia voor dat die homo economicus (lees: de mens) eerstens en voor alles hebzuchtig en egoïstisch is. En anders dienen we dat voor ons eigen bestwil en een gezonde economie alsnog heel rap te worden. Vanuit dat grondmotief zou de homo economicus (wij nagenoeg allemaal dus) rationeel en berekend handelen om het welbegrepen eigenbelang te dienen en veilig te stellen.Politici, beleidsmakers, bankiers en zo meer baseren al jaren in toenemende mate het grote beleid op dat mens- en wereldbeeld; en zie het resultaat!
Inmiddels beginnen toch ook steeds meer economen tot het voortschrijdend inzicht te komen dat de drijfveren van de mens nogal eens gevoelsmatig of zelfs irrationeel van aard blijken te zijn. Hé. klinkt dat niet eerder wat freudiaans en in regelrechte tegenspraak met wat die economen en beleidsmakers ons de afgelopen decennia op de mouw probeerden te spelden? Zou het adagium van onze vriend Brederoo ten lange leste ook tot het economenvolk gaan doordringen? Je zou het haast denken en dan blijken we toch eerder een homo psychologicus te zijn dan een homo economicus; zelfs door de bril van de econoom gezien, al zullen vast niet alle economen dat willen onderschrijven.
Dergelijke ééndimensionale mensbeelden van het type wel-heel-kort-door-de-bocht blijken meer dan eens onenigheid en narigheid te voorspellen. Zeker wanneer ze de functie van geheugensteuntje gaan overschrijden en er nogal rechtlijnig verregaande conclusies uit worden getrokken. Voorzichtigheid en enige wijsheid lijkt geboden bij de beeldvorming rond dit soort mensbeelden à la carte.
In de pedagogiek kennen we het (mens)beeld van de tabula rasa; het mensenkind dat zich door de opvoeders laat vormen analoog aan hoe een beeldhouwer beelden boetseert. Het mensbeeld van de recht-geaarde behavioristen.Daar tegenover staat dan het bekende beeld in de geest van Rousseau en Saltzmann van datzelfde mensenkind als een zaadje of ontluikend plantje dat alle potentiële kenmerken en mogelijkheden al in zich draagt en vooral gekoesterd en goed verzorgd dient te worden om tot ontplooing en volle bloei te komen. Ziedaar het aloude en bekende nature-nurture debat in mensbeelden à la carte gevat.
Simpele zwart-wit (mens)beelden van deze en vergelijkbare aard die pretenderen de essentie van het menszijn te vatten willen nogal aanleiding geven tot welles-nietes deuntjes en wedstrijdjes touwtrekken. De mensbeelden zoals we die op de meeste menukaarten aangeprezen zien lijken toch niet zelden op kant-en-klare, voorgekookte, hapklare brokken met een uiterst minimum aan basisingrediënten.
In de keuken van het echte leven lijkt er doorgaans toch heel wat kwistiger met ingrediënten gestrooid en allerlei combinaties gebrouwen te worden.
Het blijft, wat mij betreft, hoe dan ook een zelden te vermijden, interessante en informatieve vraag hoe je mensbeeld er uit ziet.
<< vorige | volgende >>
No comments:
Post a Comment