Berggasse 19

In Wien bezochten wij uiteraard ook enkele musea om daar het originele werk van een aantal bekende figuren, wiens namen onlosmakelijk aan de stad verbonden zijn, te aanschouwen. Dat zijn dan namen als Klimt, Kokoschka en Schiele. Dergelijke musea van beeldende kunst bezoek je dan gewoonlijk met het oog op enkele te verwachten oogstrelende ervaringen. We brachten daarbij ook een bezoekje aan de Berggasse 19. Dat heet ook een museum te zijn maar dan toch één van een iets andere orde. Zo’n slordige eeuw geleden woonde daar ene Dr. Sigmund Freud. Dat woonhuis annex praktijk van toen is nu één van de twee Freudmusea. Het andere staat in Londen waar Freud zich na diens vlucht voor de nazi's vestigde. Mocht je erg nieuwsgierig zijn naar de inmiddels befaamde sofa van de(ze) psychiater moet je niet in de Berggasse zijn maar in het museum in Londen. Dat laatste museum was toch wel een beetje ver weg en we stonden nu eenmaal voor de deur van Berggasse 19 dus … Het verhaal en de erfenis van Sigmund Freud mag in z'n globaliteit wel genoegzaam bekend geacht worden of niet soms ….? En wie kent niet, mede uit persoonlijke ervaring, de zogeheten freudiaanse verspreking? Freud had, zo vernam ik daar, drie grote 'passies', of zo je wilt 'obsessies', te weten reizen, roken en verzamelen. Nou probeer dat maar eens in freudiaanse termen en op freudiaanse wijze te duiden. Freud was jedenfalls een sleutelfiguur en een belangrijke pionier in de vestiging van de psychologie als zelfstandige wetenschappelijke discipline en de stamvader van het fenomeen psychotherapie. Wat mij daar binnen op menig moment misschien nog het meest bevreemdde en frappeerde was hoezeer zijn levensgeschiedenis, zijn vriendschappen, zijn uitspraken, geschriften, notities, brieven, discussies en wat iet meer zij, kortom zijn hele leven (en daarmee van de ontwikkeling van zijn zoektocht naar wat de mens beweegt en hoe het geestelijk leven van diezelfde mens zich over diverse hobbels en door allerlei knopen kan ontvouwen), hoe dat alles zo tot op de letter en zo in detail gedocumenteerd blijkt te zijn. Tegenwoordig lijkt het soms wel een beetje mode en bon ton om ongelimiteerd en niet in het minst gehinderd door al te veel kennis van zaken uitsluitend kritiek op Freud en zijn theorieën te spuien. Freud-bashing heet dat dan wel. Hetzelfde gaat overigens op voor Marx. Nu zijn beide heren altijd controversiële figuren geweest in het denken over onszelf en de inrichting van onze samenleving en dat zullen ze altijd wel blijven. Er is zeker zinnige en gefundeerde kritiek en nuancering mogelijk en nodig op het gedachtegoed van Marx of Freud, maar het bij voorbaat en soms toch wel erg populaire en gratuite ridiculiseren en verguizen van alles wat ze ooit ter berde brachten, zegt, lijkt me, toch heel wat meer over de intelligentie en de intellectuele bagage van deze criticasters dan over hoe gek, dom of slecht deze twee grote rationeel ingestelde humanisten geweest zouden zijn. En naar het zich laat aanzien kun je dergelijke lieden en een dergelijke ongenuanceerde houding vreemdgenoeg ook in toenemende mate in de hoek van sociaal werk en sociale wetenschappen tegenkomen.