Wetenschap kan ons in die visie de middelen verschaffen om onze doelen te bereiken maar niet de doelen voor ons bepalen of voorschrijven.Dat lijkt me althans klip en klaar te gelden voor veelal langs de zogeheten (natuur)wetenschappelijke methode verkregen technologieën en/of andere vruchten van toegepaste wetenschap. Daar waar de mens middels ‘de wetenschap’ of wat daar voor door mag gaan kennis over zichzelf vergaart en mogelijk zelfs tot inzicht over zichzelf en de eigen situatie kan komen, lijkt dit onderscheid toch niet meer zo duidelijk houdbaar en middel en doel soms met elkaar te versmelten. Zien we daar niet een tipje van de ijsberg die het onderscheid tussen natuurwetenschappen en zogenoemde geesteswetenschappen maakt weer opdoemen?
De vraag blijft ook hier altijd wat dan wetenschap mag heten en wat wetenschap dan wel en niet vermag.
Een manier van daar tegenaan kijken die mij wel aanstaat ziet wetenschap als één van verschillende manieren waarop de mens de werkelijkheid of de wereld en zichzelf poogt te leren kennen, doorgronden en beheersen. In deze visie zijn er dus meerdere manieren om met die werkelijkheid om te gaan, die beslist niet minder zijn dan of ondergeschikt zijn aan de wetenschap waar het gaat om ons te handhaven in het leven en dat leven zin en vorm te geven. Veelgenoemde kandidaten voor deze functie zijn dan bijvoorbeeld de kunst, de religie of de filosofie.
Hoe zit het dan met de relatie middel-doel bij deze andere wijzen van omgaan met en verkennen van onze werkelijkheid? Een interessante vraag zou ik zo denken.
Zou het zo kunnen zijn dat waar wetenschap zich als doel stelt ons middelen te verschaffen om onze wereld te verkennen en te lijf te gaan, het er in activiteiten als kunst, religie of filosofie eerder om gaat om middelen of wegen te zoeken en te vinden om tot zeker inzicht te komen, zin te kunnen geven aan wat we doen en/of onze doelen wat helderder te krijgen en in perspectief te kunnen plaatsen?
Wij mensen hebben de onhebbelijkheid om middel en doel nogal eens door elkaar te halen. Onze houding tegenover ‘pecunia’ of ‘geld’ moge in dit verband als een paradigmatisch voorbeeld geden.
Een ander treffend voorbeeld zijn de, niet uit te roeien en alom aanwezige, ‘targets’ in management en beleidsvoering. John Seddon, eerder op dit blog opgevoerd, voert al jaren strijd tegen deze vaak rammelende en meestal ondeugdelijke middelen die overigens ‘doelen’ of ‘targets’ genoemd worden en vervolgens ook veelal tot welhaast heilig ‘doel’ verheven worden.
Één van de diverse vormen waarin de middel-doel vraag in verband met wetenschap zich voordoet is: wat is de toekomst van (fundamentele) wetenschap als we geheel volgens het neoliberale evangelie volhouden dat wetenschappelijk onderzoek uiteraard wel z’n geld op moet brengen en het bestaan(srecht) ervan in de handen van private investeerders leggen?
Zelf heb ik ook maar weinig fiducie in een wetenschap die ten principale en uiteindelijk gestuurd en bepaald zou worden door de commercie of de beurs.
Ik vrees dat zowel het middel als het doel dan wat ontspoord dreigen te raken.<< vorige | volgende >>
No comments:
Post a Comment