Europa praat neuro?

Voor ik de VPRO-gids van de afgelopen week wegleg bij het het oud-papier, blader ik hem nog eens door en lees dat 2014 het 'Europees jaar van het brein' is. Dat was mij toch zomaar even geheel ontgaan evenals dat de afgelopen week door de Hersenstichting tot Brain Awareness Week werd uitgeroepen. Dat is aldus Bouwe van Straten, auteur van het artikeltje 'Europese Jaar van het Brein', niet zo heel vreemd en het komt waarschijnlijk omdat onze grijze massa, als nieuws-item de afgelopen jaren toch al niet uit de media was weg te slaan. En daar kon hij wel eens gelijk in hebben.

Is het niet omdat hersenonderzoek de belofte in zich draagt om inzicht te verschaffen in wat ons tot mens maakt, dan wel omdat de behandeling van aandoeningen als autisme, depressie en schizofrenie aan de horizon lijkt te gloren.

Slordig van mij dat ik dat vorige week allemaal niet opgemerkt heb. Zo heb ik dus ook de radio-interviews gemist met een aantal ontvangers van de Vici-beurs, een beurs voor senioronderzoekers om een eigen onderzoeksprogramma op te zetten.

De waarheid is zelden zuiver en nooit eenvoudig

Zo opent het artikel met een citaat van Oscar Wilde, waar ik graag mee instem.

(Neuro-)Wetenschappers weten dat maar al te goed want ondanks al hun successen en schijnsuccessen moeten ze regelmating de horizon waarachter het grote inzicht en vele oplossingen zouden gloren verleggen en hun ideeën en verwachtingen bijstellen.

'In 2006 verwachtten we nog een enkel gen voor depressie te ontdekken. One gene, one disorder', aldus hoogleraar psychiatrische genetica Danielle Posthuma. 'Daar zijn we grondig van teruggekomen. We weten nu dat er bij aandoeningen als autisme, ADHD en depressie duizenden gene betrokken zijn. Bij schizofrenie gaat het waarschijnlijk om meer dan 8000 genen.'

Tja, zo gaat dat in de wetenschap en zeker in die van onze genen en ons brein.
Cognitief psycholoog Chris Olivers biedt ook enig zinnig tegenwicht aan een te eenzijdijge aandacht op al die stofjes en neuronen.

Een korte rondgang langs de Vici-winnaars leert dus dat er therapieën aan de horizon gloren voor de meest uiteenlopende hersenaandoeningen. Al die sucessen en beloften kunnen wel leiden tot het idee dat alles wat ons mensleijk maakt zich in ons brein afspeelt. Schuilt daar ook niet een gevaar in?
Chris Olivers denkt van wel: 'Ik was laatst bij een lezing waar ze lieten zien dat bepaalde hersengebieden bij kinderen groeiden als ze iets leerden. Een hersenwetenschapper zei toen: "Kijk, hiermee tonen we aan dat wat leraren doen ook echt werkt." Als ik leraar was zou ik me daardoor beledigd voelen. Alsof we niet al jaren aan de leerlingen zien dat het werkt, en zo'n hersenkwabje opeens het bewijs is. Je kunt natuurlijk het brein beschrijven op het niveau van stofjes en neuronen die elkaar beïnvloeden, maar er moet ook ruimte blijven om het te beschouwen op het niveau van concepten als aandacht, geheugen en bewustzijn'.

Die laatste opmerking lijkt me quintessentieel wanneer we in of over neuropraat spreken. Die stofjes en neuronen mogen de wetenschappers de nodige nieuwe inzichten verschaffen en allerlei beloften aan de horizon doen gloren; waar het om betekenisvol inzicht gaat en om de dingen die er voor ons mensen echt toe doen, hebben ze ons, vrees ik, niets of niet zoveel te zeggen en kunnen we echt niet zonder bijvoorbeeld aandacht, geheugen en bewustzijn.
Het stukje in de VPRO-gids besluit met met de opmerking van neurofysioloog Huub Mansvelder:

'Aan het begin van mijn carrière dacht ik nog aan te kunnen tonen hoe de subjectieve wereld van gedachten en ervaring voortkomt uit de fysieke activiteit van het brein. Maar zo langzamerhand vraag ik me af of dat überhaupt wel mogelijk is.'

Lijkt mij inderdaad niet of nauwelijks denkbaar!