Boe of hoera en zwart-wit denken

Misschien wel eens handig zo’n reflexieve boe danwel hoera reactie. Je weet direct waar je aan toe bent; of het goed en veilig is of niet. En wat je te doen staat; juichen of huilen, vechten of vluchten.
In dat opzicht lijken onze cultureel bepaalde boe- en hoera-reacties rechtstreeks in het verlengde te liggen van en verwant aan de (primitieve?) overlevingsmechanismen van ons lymbisch systeem en aan wat recentelijk wel als systeem 1 aangeduid wordt: weinig reflectief dus.
Als evolutionair onstane overlevingstrategie bijzonder nuttig en handig. Wanneer die overlevingsvraag echter niet concreet aan de orde is maar wel allerlei andere vragen omtrent het hoe en wat der dingen, kunnen die boe- en hoera-reacties weleens zomaar wat in de weg gaan zitten en ons een helder zicht op de werkelijkheid ontnemen. De dichotomie goed/slecht is nu eenmaal niet overal dienstig of van toepassing evenmin als de tegenstelling zwart-wit. Toch hebben we de sterke neiging om in dergelijke welles-nietes beelden en categorieën te denken. Het bevredigt blijkbaar onze, niet te temmen, behoefte aan een simpele en een eenduidig overzichtelijke wereld.
Die allergie voor meerduidigheid is evenals een als lastig ervaren kloof tussen denken en doen een bron van twijfel en daar voelen we ons meestal niet zo senang bij en roepen we ook niet zo gauw 'hoera' bij.
Het recente succes van een (naar ik begrepen heb qua inhoud en stijl vrij slecht geschreven) boek als ‘Vijftig tinten grijs’ doet dan toch weer vermoeden dat veel mensen vaak ook niet echt tevreden zijn met slechts zwart of wit. En dat zwart-wit denken is toch bepaald niet altijd aangenaam of weldadig voor de mens. Mensen die boos zijn, echt vervuld van woede of wrok of mensen die ernstig depressief zijn zijn ook zwart-wit kijkers en denkers bij uitstek. Zij hebben last van kokerzicht en kunnen niet anders; ze zijn geneigd om alle nuances te missen zolang ze vast en gevangen zitten in hun emotie. Het is een bekend gegeven dat woede aldus dom maakt!
Er is dan sprake van blikvernauwing met een soort van binair denken tot gevolg; iets is 0 of 1, min of plus, debet of credit, altijd of .. of en niet en .. en, welles of nietes, goed of slecht, zwart of wit of … boe of hoera!
Tja, dat zwart-wit denken is het toch ook niet atijd en kan wel eens weinig goeds beloven.

Frank Boeijen zong ooit:

Denk niet wit, denk niet zwart
denk niet zwart-wit
maar in de kleur van je hart