In een thread op
een LinkedIn forum verloor ik mij onlangs in mijn drift om een bepaald,
in mijn boekie belangrijk, gezichtspunt over het voetlicht te brengen een beetje in een woordenbrij, waarmee ik gezien de reacties daarop blijkbaar toch niet veel helderheid wist te scheppen.
Omdat het onderhavige punt voor mij toch een belangrijk element of aspect vormt van hoe ik tegen
mijn werk (maar net zozeer tegen de the-world-at-large) aankijk, wil ik toch nog eens een poging wagen om dit punt eens op hier dit blog uit de doeken te doen met uit genoemde woordenbrij het laatste onderdeel over de taal die wij plegen te spreken:
Mijn kijk op deze materie wordt mede gekleurd door de taal die ik zoal om me heen meen te horen.
Ik meen in de loop der jaren steeds vaker te horen dat men
'managementkoeterwaals' spreekt. Dat wil zeggen men heeft het over organisatieprocessen, planningen, automatisering en informatisering, het uitrollen van projecten, procedures, implementaties en what-have-you. Daarnaast gaat het over beleidsplannen, FTE's, personeelskosten, budgetten en kostenbesparingen; onderwerpen die in toenemende mate in
'economische taal en terminologie' geduid en besproken worden.
Natuurlijk ook belangrijk en nodig hoor, maar zoals gezegd, vormen de kwesties in deze taal besproken, in mijn perceptie proportioneel een steeds grotere hap van de conversatie binnen en over mijn werk.
Dan zie ik de afgelopen jaren naast en met de vele regels, protocollen en zomeer waar we mee van doen hebben ook, dat die regels en richtlijnen steeds vaker in
juridische taal gegoten worden en ik vermoed dat we
in dat opzicht de piek nog niet bereikt hebben. Wat moet, wat mag en niet mag en hoe de wet- en regelgever dat zoal voor ons bekokstoofd en geformuleerd heeft.
Dan heb je natuurlijk nog de immer gangbare
sociaal-bindende taal van alledag, die van de koetjes en de kalfjes, het weer en wat er verder zoal ter sprake kan komen; die laat ik hier maar even onbesproken. Die taal is er altijd en die redt zich wel.
Maar de taal waar het me om gaat en die me als essentieel en onmisbaar voorkomt in ons werk, namelijk
de taal van de kunst van het begeleiden en de taal van de begeleiders of
de ((ortho-)ped-)agogische taal is in mijn perceptie toch vaak de dupe aan het worden van de opmars van de taal van de managers en de juristen en die van de technocratie in z’n algemeenheid. Ik meen althans die eerste taal in de loop der jaren steeds minder te horen in bijvoorbeeld de wandelgangen en de koffiekamers. En zelfs in vergaderingen en teamoverlegsituaties lijkt het door de technocratische of organisatorische praat heen wel steeds meer moeite te kosten om in die taal nog gezamelijk te spreken. Ik hoop overigens dat niet iedereen dit zo ervaart.
Die bewuste taal is dan bijvoorbeeld de taal van
het overvragen en/of ondervragen, van
het kiezen of delen en van
het begrenzen of ruimte geven, maar vooral van de argumenten voor
het hoe, wie, wat ,waar ,wanneer en waarom van het een en ander.
En van de sociale taal van
het mijn en het dijn, maar vooral ook van
het ons en het samen, van het
meedoen en zeker weten, van het
er mogen zijn.
De misschien soms wat moeilijkere psychologische taal van de
sociaal-emotionele ontwikkeling en de
ontwikkeling van het ik, van
het worden tot een autonome persoon. Wat dat laatse betreft;
voorzover mogelijk, moeten we daar dan altijd al, maar in ons werk zeker bij in beschouwing en overweging nemen.
De misschien wat meer pragmatische taal van het
niet pesten maar testen en kom desgewenst maar even bij me
schuilen en uithuilen.
De gevoelige en delicate taal van
onze kwetsbaarheid, gebrokenheid en breke-benigheid.
Maar ook de wederom soms wat ingewikkelde taal van de
sociale wetenschap en haar theorieën en theorievorming en vooral van
de vertaalslag daarvan naar de praktijk van alledag. En in die zin mag veel van de taal van enkele
Hollandse meesters misschien als een mooie illustratie gelden.
Het is nadrukkelijk ook de taal van
Gentle teaching of soortgelijke benaderingen.
En de taal van
het herstel van het gewone leven en van het
specifiek opvoeden en natuurlijk van nog veel meer in die trant, waarbij dat soms best wat pedagogisch of psychologisch jargon of idioom mag zijn, als het zich maar zonder al te veel omhaal of kunstgrepen laat
vertalen naar en dienstbaar kan
zijn aan de praktijk van dat
‘gewone leven’ ofwel
de leefwereld van onze cliënten.
Het is de taal die er voor zorgt dat we maar een beetje tussen
het verklaren en het verstaan heen en weer kunnen blijven fietsen en vooral de deur tussen die beiden niet dichtgooien. En de taal die naar zijn aard telkens weer onze aandacht helpt vestigen op
de wensen en de frustraties, op
de zorgen en de hoop, op
de mogelijkheden maar aan de andere kant van die zelfde medaille evenzeer op
de beperkingen van onze cliënten en hoe we ze daarin een beetje terwille en ten dienste kunnen zijn en bij kunnen staan.
En ja, het is natuurlijk vaak een beetje
psychobabbel, maar daar valt natuurlijk moeilijk aan te ontkomen!
Wanneer ik op mijn werk, op cursussen of op diverse fora een overdaad aan technocratische, logistieke, economische en juridische praat en argumentatie hoor en nauwelijks hoor vragen, vertellen of argumenteren in die (ortho)pedagogische taal van de begeleiders bekruipt mij wel eens het gevoel dat ik in een geheel verkeerde film of voorstelling ben beland.
Wij zijn talige wezens en de taal geeft in hoge en overheersende mate richting aan zowel de richting van onze perceptie als aan die van ons denken en ons handelen.
De diverse taalvarianten zoals ik ze hierboven uit de hoed haalde zijn zeker niet uitputtend. We zouden er zo de wetenschappelijke taal en nog een rits aan anderen aan toe kunnen voegen.
Maar dit zijn in mijn beleving toch de frappantste en de meest sprekende dialecten zoals ik die de afgelopen dertig jaar in de zorg heb gehoord.
Er bestaat geen absolute scheidslijn tussen de ene en de andere taal. En het is natuurlijk ook niet zo dat je kunt zeggen dat een bepaalde week, vorige maand of eens een jaar lang zoveel procent van dit en zoveel procent van dat hoorde.
Maar toch zijn er naar taalvariant, toon en inhoud daarvan, mijns inziens, vaak duidelijke en sterke tendenzen te onderkennen. Zo kun je er nu, volgens mij, aan alle kanten ook duidelijk het stempel van de huidige crisis in ontwaren.
En wanneer ik ergens of in een bepaalde periode nog bijna uitsluitend de taal van de managers of juridische taal en argumenten hoor, heb ik het gevoel dat het niet zo goed gaat er iets ernstig niet pluis is.
Op die manier vat ik dergelijke taalsignalen doorgaans toch ook op als
tell-tale-signs van wat er onderhuids speelt. Op, zeg maar, een enigzins vergelijkbare manier als wij non-verbale signalen of taal nogal eens opvatten als de weerslag van iemand werkelijke bedoelingen of gevoelens en in weerwil van wat iemand met woorden zegt.
Zo willen allerlei mooie mission-statements en beleidsplannen waarin staat dat de cliënt en diens wensen bij ons zo centraal staan en richtinggevend zijn voor zorg voor en de omgang met de cliënt absoluut niet zeggen dat dat ook in de leefwereld van de cliënt of die van de werkers op de vloer zijn weerslag zal vinden. Welke taal die werkers op de vloer plegen te spreken lijkt mij een betere en heel wat zekerder indicator van de kwaliteit van de zorg die de cliënt zal ontvangen en ervaren!
Ik zou zeggen, collega-werkers in de zorg let eens op, in welke taal hoor jij doorgaans spreken op, rond en over jouw werkplek en in welke taal verkies jij of gebruik je zelf bij voorkeur om je ideeën of je visie op het werk te bespreken of kenbaar te maken?
Over taal gesproken:
Jaren geleden wilde ik nog weleens wat flarden van etappes volgen op de buis. Niet omdat ik die zwetende mannen op die uitgeklede fietsies nou zo’n spannend gezicht vond of het zo interessant vond om van de commentator te horen hoe die mannen allemaal heetten en hoe ze het toen en toen in andere koersen en klassiekers gedaan hadden. Bepaald niet. Ik keek er soms graag naar vanwege het landschappelijke decor dat bij een dergelijk circus nu eenmaal onvermijdelijk ook in beeld gebracht wordt en waar af en toe door de camera en de regie ook bewust en nadrukkelijk de aandacht op gericht werd.
Daarbij zette ik dan soms wel het geluid uit om van het oeverloze gezwets en het quasi-analytische gezever van die sportcommentatoren af te zijn.
De laatste jaren deed ik dat eigenlijk niet meer .. zo eens even een stukje tour aanschouwen op de buis.
Maar dit jaar vond ik dat ik de tour toch wel weer eens een blik waardig kon keuren. Niet omdat de tour zijn honderdste verjaardag viert maar omdat Corsica als het plaats delict van de start en de eerste drie etappes werd verkozen.
En beelden van Corsica doen ons altijd wel wat. De oude Grieken geven het eiland de naam ‘Kalliste’, de allermooiste en het staat ook wel bekend als Île de beauté. Het is al weer meer dan tien jaar geleden dat wij daar waren maar de herinneringen daaraan laten zich nogal makkelijk en graag oprakelen.
Dus dat wordt nu bij gelegenheid toch maar een paar dagen het kassie aan om de tour weer eens te volgen.
Nu blijkt NOS Sport niet erg van zins om ons in dat voornemen ter wille te zijn.
De karavaan was nauwelijks vertrokken uit Purtivechju en onderweg naar Bonifaziu of de Nederlandse TV schakelde over naar Assen om eens uitgebreid verslag van de TT te gaan doen. Maar die gierende motoren kunnen mij zelfs niet een klein beetje boeien. Na deze droefenis bijna een half uur aangezien te hebben dringt het pas tot mij door dat voor de ware passie voor de wielersport niet bij ons maar bij de zuiderburen moet zijn.
En zowaar, België Één laat gewoon de tour zien en de karavaan blijkt inmiddels Purtivechju weer te passeren om noordwaarts richting Sulenzara te koersen. Een plezante bijkomendheid van deze Vlaamse zender is dat ik mij, in tegenstelling tot het gezever van hun Nederlandse collega’s, niet zo hoefde te ergeren aan het gekeuvel van de Vlaamse sportcommentatoren.
Ik bedacht nog even dat jullie het maar treffen .., alhoewel misschien is het ook wel een beetje pech voor sommigen dat ik niet de eind-regie van zo’n tourverslag in handen heb. Dan zou zo’n uitzending er toch iets anders uitzien. Meer landschappelijk schoon bijvoorbeeld en minder zwoegende mannen op nogal onooglijke en uniforme tweewielers. Verder zou ik het vrij inhoudsloze geteut van de sportcommentatoren grotendeels vervangen door wat knappe achtergrondmuziek. De eerste drie dagen van deze tour zou dat ongetwijfeld vooral de bekende Corsicaanse polyfonie zijn. Variërend van Canta u populu Corsu tot I Muvrini tot A Filetta en alles wat zich daarvoor, daarna en daartussen bevindt.
Maar ja, ik ga daar niet over dus zullen we het in dit land vooralsnog met het geluid van zwetsende commentatoren en gierende motoren moeten doen.
Vooroordelen en stigma? Ik ga straks mooi naar de tour kijken!
