Woensdag 7 september namen we de bus 6 vanaf het Goetheplatz in Weimar naar Buchenwald, het voormalig konzentrazionslager en eindpunt van deze buslijn.
Bij de toegangs- en infobalie namen we een visualguide op de i-phone. Een gids voor een bepaalde uitgestippelde wandelroute met beeld en geluid over het terrein. Deze maar voor een deel gelopen en afgeluisterd. Van tegen half een tot iets over vieren op Buchenwald doorgebracht. Het was er winderig koud en wat onwerkelijk en onaangenaam indrukwekkend.
De weg vanaf Weimar omhoog naar de Ettersberg werd aangelegd door gevangenen, ten
koste van vele levens en werd daarom de Bloedstraat genoemd. Het laatste stukje toegangsweg vanaf het station, de Carachoweg, met gebouwen van de SS aan beide zijden leidt dan naar de poort met daarop in smeedijzer nog altijd de wrange tekst prijkend:
Jedem das Seine
Aan de linkerkant van de poort een vleugel, de bunker genaamd, waar een paar machtswellustelingen de ongelukkige slachtoffers, die in de smalle cellen aan beide zijden van de smalle gang zaten, verhoorden en naar believen folterden en martelden tot de dood er op volgde.
Aan beide kanten van de poort/ingang het hek met prikkeldraad en lampen. Achter die poort en dat prikkeldraad kijk je uit op een nagenoeg kale en naar omlaag aflopende vlakte waar de grondvlakken nog zichtbaar zijn waarop de barakken stonden toen de nazi's hier op hoogst koele, meedogeloze wijze en met bureaucratische nauwgezetheid en bedrijfsmatige efficiëntie dood en verderf zaaiden.
Nog een enkel gebouw staat overeind zoals het crematorium met daaraan een ruimte waar gevangenen misbruikt en mishandeld werden als proefkonijn voor medische experimenten. Zo werden in Buchenwald ook gevangenen als proefkonijn gebruikt om een vaccin tegen vlektyfus te ontwikkelen. Vlak daarachter een oude paardestal waar de SS een zogenoemde nekschotmachine installeerde. In de rechterhoek achterin twee gebouwen; een met kunstuitingen door gevangenen van Buchenwald en door eigentijdse kunstenaars over Buchenwald en soortgelijke kampen en een groot depotgebouw met een permanente tentoonstelling over de verschrikkingen en dagelijkse praktijk van verontmenselijking zoals die in dit en andere kampen gewoon waren.
Hoewel ik zoals menigeen wel redelijk goed denk of meen te weten hoe het in sommige concentratiekampen toeging is het toch wel uitermate ontnuchterend om op deze plek zo met je neus op de feiten gedrukt te worden en te zien waar mensen, dus bij wijze van spreken u en ik, zoal toe in staat zijn, hoezeer we een ander mens kunnen vernederen en onszelf verlagen in naam van domme ideeën, vermeende glorie, het onwrikbare grote gelijk, grootheidswaan en destructieve ideologieën.
Jedem das Seine!
Ook de carrière, levenswandel, daden en de karakters van een aantal SS-ers worden er vrij breed uitgemeten en beschreven. Zoals van de twee kampcommandanten Karl Koch en Hermann Pister, lieden van opvallende middelmaat, die via de nationaalsocialistische partij opklommen en hier hun 'moments of glory' beleefden. Jedem das Seine?
En van Ilse Koch die de bijnaam de heks van Buchenwald kreeg. En van beestachtige lieden als de beulen van de eerdergenoemde gang met cellen of de beruchte Martin Sommer.
Bij beschrijvingen van dit soort 'plegers' denk ik niet zelden: het zal je oom of je opa maar zijn.
Aan de andere kant van de scheidslijn van de macht telde Buchenwald zo'n 250 000 gevangenen van 1937 tot 1945 waarvan er zo'n 56 000 omkwamen. Buchenwald was in principe geen vernietigingskamp was maar een concentratiekamp voor dwangarbeid. Toch functioneerde het in het vernietigingsbeleid van het Nazi-bewind, nu bekend als Holocaust of Shoah, ook als doorgangskamp en gingen bepaalde de nazi's onwelgevallige groepen er een wis en zekere dood tegemoet.
Jedem das Seine?
In het Depotgebouw is o.a. een documentaire te zien met interviews met herinneringen en overpeinzingen van overlevende ex-gevangenen. Daarin komt natuurlijk ook de vraag aan de orde hoe ze destijds de kracht en de volharding konden opbrengen die jaren van uitputting en vernedering te doorstaan. Een antwoord luidde herhaaldelijk dat de inspiraitie en de bron van hun strijd en verzet was en blijft het niet toegeven aan, meegaan in en de grove botheid en domme sprookjes van het fascisme.
Onder de gevangenen van Buchenwald treffen we de nodige bekende namen die zich ook later vaak niet onbetuigd lieten in de strijd tegen totalitair en fascistoïde gedachtegoed.
Jedem das Seine?
Ja, wat zou dan het onze zijn en wat zou ons als welvarende Westerlingen in deze tijd welbeschouwd rechtmatig toekomen? Wie het weet mag het zeggen. Ik weet het effe niet. Overkomt het u ook wel eens als u terugkeert van een reis of vakantie u het gevoel heeft dat het nieuws van alledags vooral door onbenulligheden beheerst wordt? Een rondgang over Buchenwald zoals deze dag heeft een dergelijk effect maar dan iets sterker. Discussies als bv. over de financieel-economische verwikkelingen rond de Eurocrisis, wie al dan niet de rekening gepresenteerd gaat krijgen, wie de brave harde werkers zouden zijn, wie de luiaards of de feestvierders en wie er op de blaren zouden moeten zitten komen dan toch zomaar wat bevreemdend over.
Jedem das Seine?
Met wat we 'de bevrijding' noemen, lieten de Amerikanen 2000 inwoners van Weimar hier verplicht rondkijken om met eigen ogen te zien wat hier aangericht was zodat dat niet ontkend of vergeten zou worden.
Na de overdracht van dit gebied aan de Sovjet-Unie nam de russische geheime dienst het kamp opnieuw in gebruik om er aanvankelijk nazi's en hun medestanders te interneren, maar dat wel al snel uitgebreid met een ieder die als vijand van de Sovjet-Unie en diens ideologie gezien werd.
In de daarop volgende vijf jaar verbleven er 30 000 gevangenen waarvan er 7000 de dood vonden.
Bepaald niet vrolijkstemmend zo'n bezoek aan Buchenwald wel confronterend en wellicht leerzaam voor wie er van wil leren…
We kwamen ook nogal wat groepen schoolkinderen in Buchenwald tegen. Het is hier in Duitsland voor veel jeugd natuurlijk verplichte kost en deel van hun opvoeding/scholing om kennis te nemen van deze zwarte bladzij in de geschiedenis.
No comments:
Post a Comment