De voortzetting van Gentle Teaching

In 2010 maakte ik in januari en februari op mijn blog voor het eerst melding van de term Gentle Teaching. Voor die tijd ben ik de kreet evenals de naam van John McGee natuurlijk ook wel eens tegengekomen in bv de Klik of iets van dien aard, maar daar waren nooit concrete ervaringen en/of inzichten mee gemoeid die dergelijke gelegenheden in mijn herinnering groefden of inhoudelijk deden beklijven. Daar heeft zich inmiddels enige verandering in voorgedaan. Op dit blog is mijn kennismaking en mijn waardering van en voor deze benadering hier terug te vinden.

Gisteren was ik getuige van een herdenkingsbijeenkomst op Leekerweide n.a.v. het overlijden van John McGee. Daar werden herinneringen opgehaald aan zijn persoon en de bijzondere indruk die hij blijkbaar op iedereen wist te maken. En uiteraard werd daar ook de vraag gesteld: hoe nu verder zonder deze grote inspirator? De tijd zal het leren. Zelf denk ik dat er nog heel veel ruimte en mogelijkheid is maar ook een wezenlijke behoefte bestaat om de boodschap of de missie van McGee in de zorg te verbreiden en te verdiepen. Zeker in een soms overgereguleerde zorg, zoals wij die kennen, lijkt het me geen overbodige luxe om de kern en de essentie van zorg voor elkaar weer eens centraal te stellen en in de praktijk van alledag wat handen en voetjes te geven.

Inmiddels volg ik dan ook die langverwachte basiscursus Gentle teaching zoals die op mijn werk standaard aan alle werkers op de vloer gegeven wordt. Verder mag ik mezelf zomaar opeens aandachtsfunctionaris Gentle teaching noemen dus bestaat er een gerede kans dat ik nog wel enige aandacht aan dit onderwerp zal besteden.

Nieuws en achtergronden

Je hebt nieuws en je hebt bijzonder nieuws, schreef ik naar aanleiding van dat onlangs op mysterieuze wijze verdwenen eiland van zand. Dat is natuurlijk niet de volledige maar hooguit een halve waarheid. Zo heb je, om maar eens iets te noemen, ook nog oud nieuws. Maar de dingen zijn toch vaak net iets anders dan ze lijken te zijn en of iets dan gewoon, bijzonder of oud nieuws mag heten zegt eigenlijk niet zoveel over het nieuws als zodanig maar meer over wat het betreffende nieuws bij de gebruiker of de consument van dat nieuws zoal aan gemoedstoestanden weet op te roepen en teweeg te brengen. Zo lijkt het nieuws vooral onze nieuwsgierigheid en onze behoefte aan nieuwigheid en variatie te bevredigen en/of te prikkelen. Het kenmerkende van oud nieuws is dan dat niet zo goed tot helemaal niet meer daartoe in staat blijkt.

Nu wordt nieuws en de keuze van het nieuws kennelijk nogal gekleurd en bepaald door wat we ‘de waan van de dag’ plegen te noemen. In ieder geval goed om de gemoederen en emoties te beroeren en dat lijkt vaak ook wel een van de belangrijkste hoofddoelen van de meeste nieuwsboeren! Voor wat meer inzicht en diepgang is toch meestal wel enige kennis en wat achtergrondinformatie vereist. Die zogeheten ‘nieuwsduiding’, die uiteraard de kleur van de krant weerspiegelt, vind je dan terug in redactionele commentaren, allerhande bijlagen en de meer opiniërende stukken.

De krant die mij regelmatig onder ogen komt heet de Volkskrant. Ik ben bepaald niet iemand die de krant van voor tot achter uit hoeft te spellen, maar meer een koppensneller op zoek naar interessante berichten en verhalen. Ik lees als eerste en minimaal de Voetnoot van Arnon Grunberg. Dat is een soort twittellectueel commentaar en dus altijd wel te doen, ook als je tijdgebrek of niet zo’n zin in lezen hebt. Bovendien wil de ironie van Grunberg mij nog wel eens wat opvrolijken en zeg nou zelf, wat wil je nog meer verwachten van een ochtendblad? Dinsdag 27 november gaat de Voetnoot toevallig over nieuws en kijkcijfers:

Voetnoot Kijkcijfers

Afgelopen weekend mocht Marcel Gellauf, hoofdredacteur van het NOSJournaal in NRC Handelsblad zijn filosofie uitleggen. Vroeger bestond het journaal uit te veel uitleg, te veel doceren en verder stelde Gellauf: 'Ik denk dat onze teksten simpeler zijn dan vroeger, puntiger, korter en makkelijker'. Op zondag woonde ik in Paradiso de Spinozadag bij waar de historicus Jonathan Israel en de burgermeester van Amsterdam het belang van onderwijs benadrukten. Of onderwijs altijd humaniserend werkt, betwijfel ik, maar Gellauf gaat verder. Zijn filosofie is: de mensen zijn dom en ze moeten dom blijven. Voor een min of meer functionerende democratie heb je een geïnformeerde burger nodig. Gellauf echter ziet het nieuws als een product dat aan de man gebracht moet worden gebracht. Het enige kwaliteitscriterium zijn de kijkcijfers. In wezen is het NOSJournaal de vijand van de democratie. Dat deze vijand door de overheid wordt bekostigd, is nauwelijks meer ironisch te noemen.

Arnon Grunberg

Ook berichten van het soort als bijvoorbeeld dat bericht dat nu eindelijk eens zou kunnen doen vermoeden waar Klaas Vaak toch zijn zand vandaan haalt, kunnen dat opbeurende effect wel hebben.

Maar laten we eerlijk zijn het leeuwendeel van de ‘geef ons heden ons dagelijks nieuws‘ show (om maar eens aan een andere ooit opzienbarende beeldspraak te refereren) gaat toch over bijna niets anders dan kommer en kwel, dreigende donkere wolken en andermans ongeluk en narigheid. Dat wordt dan een paar keer per dag en op sommige radiozenders elk uur weer van voor af aan herhaald. Dan moet je toch een redelijk dikke olifantshuid en de nodige eelt op je ziel kweken om niet al te depressief te worden. Je dreigt er zowaar nog van af te stompen of onverschillig te worden.

Ook daarom hoef en lust ik niet zoveel kaal of feitelijk nieuws zonder de kennis of achtergonden om het een beetje te kunnen duiden en in perspectief te plaatsen. Daarbij meen ik, zoals ik op dit blog weleens laat doorschemeren, dat onze vaderlandse pers en met name die van de vluchtigere snelle media in dat opzicht nogal eens tekort schiet. Met name rond het thema economie vind ik een heldere uitleg en duiding veelal ontbreken. De recente heisa rond de vernieuwe koopkrachtplaatjes illustreerde dat tekort weer eens ten voeten uit. Maar ja, ik heb dan ook geen verstand van economie. De mogelijke kritiek en ongenoegen zoals ik die soms heb en uit ten spijt levert de Nederlandse schrijvende pers, door de bank genomen, heel wat meer achtergrondinformatie en bronvermelding dan ik met mijn hoopje grijze massa zomaar ten volle en in al z’n konsekwenties zou kunnen overzien en verwerken.

Een kleine greep uit wat de krant mij dit afgelopen weekend zoal te vertellen had: In de vrijdagkrant tref ik een interview van Jonathan Witteman met de Amerikaanse econoom Tyler Cowen onder de kop: ‘Mens zit midden in de grote stagnatie’

Afgezien van het magische internet verschilt ons leven in materiële zin weinig van dat in 1955, betoogt econoom Tyler Cowen. Waar blijven de raketrugzakken en de zwevende skateboards? Toch kun je zelden een persbericht van een bedrijf lezen zonder over het woord ‘innovatie’ te struikelen.

In de door de vele bijlagen steeds dikkere zaterdageditie las ik, hoewel sport mij bepaald niet interesseert en ik de sportpagina’s nooit inzie, zomaar eens een interview met Betsy Andreu, de vrouw die Lance Armstrong ontmaskerde. ‘Lance is de duivel in eigen persoon’ luidt de kop van het interview waarin ze vertelt hoe het is om in de clinch te liggen met een morele imbeciel.

Sommigen vinden haar een held. Lance Armstrong noemt haar dik, jaloers en een leugenaar. Betsy Andreu (46) was de nagel aan de doodskist van de Amerikaanse wielerheld. ‘Ik had hem liever niet gekend’.

Verder in dezelfde zaterdageditie: De prijs van werk door Rutger Bregman over hoe werk behalve ons maken ons ook breken kan en dat laatste in het huidige Nederland ook in toenemende mate lijkt te doen.

De arbeidsmarkt levert steeds meer zieke mensen af. Het voortdurend moeten ‘managen’ van je ‘eigen merk’ eist zijn tol.

Wie is er bang voor het algoritme door Dirk Koppes over hoe wij ons gewillig door de IT business en mythe in de luren laten leggen.

Het gevaar van computers is niet dat ze te slim worden, maar dat ze dom blijvenen de mens niet precies weet wat ze doen. Zegt Kevin Slavin, in een poging ons ‘algo-analfabeten’tot meer inzicht te brengen

. Een Nederlander snijdt geen keel door van Martijn de Koning over de zaak-Vaatstra als voorloper van sociale verdeeldheid.

Zwarte man versus blanke vrouw, elite versus volk, stad versus platteland. Martijn de Koning betoogt dat het spektakel ronnd de moord op Marianne Vaatstra in 1999 al de kenmerken vertoonde van het latere integratie- en islamdebat.

We zijn een symbolische samenleving door Peter Giesen over de breuklijn die de nieuwe tweedeling in de samenleving markeert en het commentaar van socioloog Mark Elchardus daarop met een opdracht voor de bovenklasse.

Je kunt nog zo hard denken dat je je eigen keuzes maakt, honderdduizenden anderen doen het net als jij. Vooral als ze dezelfde opleiding hebben. En met de rest groeit de kloof.

Geen gebrek aan lezenswaardigs toch, in een weekendje? Daar zou ik, als ik de tijd en de moeite ervoor nam, zomaar heel wat blogjes aan kunnen wijden!

De krant waar ik deze artikelen in las heet de Volkskrant. In het licht van het laatstgenoemde artikel wellicht een inmiddels wat misplaatste naam want die krant mag zich tot de zogeheten kwaliteitsbladen rekenen en lijken toch steeds minder op de warme sympathie van het volk te mogen rekenen. Dan blijken de Telegraaf of in het Angelsaksiche taalgebied de tabloids van ene Rupert Murdoch, ook wel als boulevardbladen bekend, toch favoriet.

Dan zit ik opeens met de vraag waarom ik ‘als gewone jongen van het volk’ de smaak van mijn volkse volksgenoten niet deel en het risico lijk te verkiezen om me door een blad als de Volkskrant te laten indoctrineren. Ik hou het er maar even op dat ik de achtergronden vaak interessanter vind dan het kale nieuws en de waan van de dag.

De Moody Blues zongen ooit toen ze zich nog ‘on the threshold of a dream’ waanden heel wishfull:

Take another sip my love and see what you will see, A fleet of golden galleons, on a crystal sea. Are you sitting comfortably? Let Merlin cast his spell.

Ride along the winds of time and see where we have been, The glorious age of Camelot, when Guinevere was Queen. It all unfolds before your eyes As Merlin casts his spell.

The seven wonders of the world he'll lay before your feet, In far-off lands, on distant shores, so many friends to meet. Are you sitting comfortably? Let Merlin cast his spell.

De nuchtere werkelijkheid wil toch dat Merlin het sinds die tijd veelal heeft laten afweten of wij hem nauwelijks de kans gegund hebben en we aan het slot van het liedje liever naar de sprookjes en bezweringen van lieden als Murdoch lijken te luisteren.

Gelukkig hebben we ook nog andere bronnen van informatie zoals de goede docu’s deze week in het kader van: Hoezo armoede? of Why poverty? En armoede lijkt me (in samenhang met macht, rijkdom en hebzucht) toch steevast een onderliggende reden van het meeste slechte nieuws. Zondagavond zag ik bij de VPRO Poor Us: An Animated History of Poverty: Ik ondertussen maar hopen dat de links op dit blog de lezer af en toe ook nog aan wat zinnige informatie kunnen helpen. En o jee, dan hebben we het nog niet eens over het onderscheid tussen goed en slecht nieuws gehad en daar zouden we toch ook nog heel wat gesprekken over kunnen voeren.

A gentler rose?

Toen ik die roos van Leary in een vorig weblogje nog eens nader bezag begon me zomaar iets te dagen. Het was me al opgevallen dat die roos in met name het Nederlandse taalgebied door coaches, trainers en ander psychobabbelaars zo'n beetje als Haarlemmer olie gebruikt lijkt te worden. Je ziet dan ook dat de terminologie her en der wat aan de bedoelingen, van de veelal al dan niet zelfverklaarde verander- en organisatiedeskundigen, lijkt te worden aangepast: dominantie wordt leidinggeven, samen wordt samenwerking, strijd wordt concurrentie of competitie en tegen zie ik hier en daar omgetoverd tot taakgericht. Het werken met dit soort modellen vraagt nu eenmaal wel eens wat souplesse en creativiteit op z'n tijd, mietwaar? En ik hoor toch maar steeds een bekend wijsje van de Moody Blues door mijn hoofd spelen, hoe kom ik daar nou toch aan?

En waarom de roos ook niet wat flexibel ingezet? Zou een machiavellistisch redenerende morele imbeciel die roos van Leary ook niet als kompas kunnen nemen om zijn ik op strategische wijze tot nog wat prominentere, grotere, rijkere en machtigere proporties te willen opblazen?

Wellicht zou je er dan aan de andere kant ook heel mooi de intentie en essentie van Gentle Teaching mee kunnen illustreren. Dan dopen we hem bij gelegenheid gewoon even om tot de roos van McGee of de gentle teacher's roos.

Om even wat uitgangspunten te verhelderen: sprak Leary niet van de as van macht en de as van liefde als het raamwerk van zijn roos? En sprak McGee niet regelmatig over het uitbannen van drang en dwang als de kwade uitwassen van scheve machtsverhoudingen en over het bevorderen en betonen van onvoorwaardelijke liefde?

Laten we de polen op de machtsas met de gangbare termen boven en onder aanduiden en de polen op de liefdesas als ik of tegen links en als wij of samen rechts een plekje geven. Wel dan zou de intentie van of achter Gentle Teaching zich toch goed middels de roos van Leary moeten laten illustreren danwel schematiseren!

Laten we dan even denken in termen van communicatie en interactie tussen de cliënt en jezelf, en met in het achterhoofd het gegeven dat je niet niet kunt communiceren. Ik zou denken dat waar je op enig moment de signalen en gedragingen van de cliënt zou pin-pointen of inschatten op de roos, jijzelf je ergens tussen dat punt en het uiterst rechtse wij-samen-punt zou moeten/willen bevinden. Die kant wil je namelijk samen op en het is aan jou om de cliënt daartoe op passende wijze uit te nodigen en te stimuleren en daar waar mogelijk die route voor de cliënt open te houden of te vereenvoudigen.

Mooi toch, hè; zo'n lieflijk en vriendelijk roosje?

Moet je zelf nog wel even bedenken waar de grenzen tussen bv. uitlokken, stimuleren en drang of dwang liggen en waar je doel of ideaalpunt gelegen is; in het hart of uiterst rechts op de horizontale as van de roos? En ook of en in hoeverre deze populaire roos wellicht een hulpje zou kunnen zijn om in de praktijk het idee van Gentle teaching handen en voeten te geven en wat helderder te krijgen? Wat zeggen mijn collega's in de zorg hiervan?

Undiscovery

Je hebt nieuws en je hebt bijzonder nieuws. Wat je dan als bijzonder nieuws aan wilt merken, daar valt natuurlijk over te twisten. Maar vandaag las ik iets in de krant over een 'desontdekking' waar ik toch wel even vreemd van opkeek. Er blijkt namelijk zomaar een eiland verdwenen. Het eiland dat op Google Earth en Google world maps aangeduid staat als Sandy Island en al zeker 18 jaar in The Times Atlas of the World vermeld staat als Sable Island kan door wetenschappers in de werkelijkheid niet teruggevonden worden. Wat men tijdens een expeditie van 25 dagen wel vond was zout water tot een diepte van minstens 1400 meter.

Reactie van Google? Niet lachen hoor, maar de woordvoerder zegt: dat ze zich baseren op diverse betrouwbare bronnen bij het maken van de kaarten, (zou dat net zoiets zijn als het evidence-beest?) en

De wereld verandert voortdurend en we proberen deze veranderingen steeds bij te houden.

Dat laatste lijkt me niet onverstandig om de kloof tussen theorie en praktijk toch een beetje overzichtelijk te houden en niet al te zeer op drijfzand te bouwen. Het zou ook helemaal zo gek nog niet zijn als economen, politici en beleidsmakers dat ook eens wat vaker zouden proberen.

Nu is het in principe vrij simpel om te checken of de ‘landmarks’ die op de kaart getekend staan ook in het terrein aangetroffen worden. Het blijkt in de meeste andere kwesties helaas vaak heel wat minder eenvoudig om vast te stellen of de kleren van de keizer echt zo mooi zijn als wel wordt beweerd.

The mood of the sixties

Het vorige stukje over de LSD-prof Timothy begon ik wat licht ironisch met de opmerking dat je veel van mijn generatiegenoten, de zogeheten babyboomers, nog regelmatig met onverholen nostalgie en weemoed over die ‘good old sixties’ kunt horen spreken. Die nostalgie en weemoed betreft dan gewoonlijk herinneringen aan eigen jeugdervaringen en zoiets is mij ook bepaald niet geheel vreemd. Om bij degenen die daar gevoelig voor zijn die gemoedstoestanden nog even wat op te rakelen plaatste ik er een youtube filmpje van de Moody Blues bij: Legend of a Mind. Maar dat filmpje dateert niet van en gaat niet over die tijd, alleen de tekst ter ere van professor en hippieheld Tim Leary verwijst er deels naar.

Dit youtube verslag over de ‘Moodies’ en de ‘mood of the sixties’ vertelt veel meer over de stemming en het gevoelen van toen: Dat geldt evenzeer voor een documentaire die ik onlangs op TV zag over Leonard Cohen ten tijde van ditzelfde festival. Dat was het ‘Isle of Wight Festival’ dat je ook wel het Europese ‘Woodstock’ zou kunnen noemen. Ik was destijds trouwens één van dat 600.000 koppen tellende publiek. En ja, ze speelden toen uiteraard ook Legend of a Mind (op ca. 1uur in het filmpje). En wat er van die boodschap van Love and Peace terecht gekomen is?; ja wie het weet mag het weer zeggen.

De LSD-professor Timothy

Remember the sixties? Een tijd waar je veel van mijn generatiegenoten (de babyboomers) nog regelmatig met onverholen nostalgie en weemoed over kunt horen spreken. 'Turn on, tune in, drop out' was destijds een gevleugelde kreet onder jongeren en hippies in die 60-er jaren. Die kreet was afkomstig van ene Timothy Leary. Met name door deze kreet en het propageren van LSD als geestverruimend middel werd Leary het ikoon van de hippiebeweging. En werd hij door het zogeheten 'establishment' of de 'gevestigde orde' als een vijand of een groot gevaar gezien die de jeugd maar tot het verderf zou (mis)leiden. (Ene Socrates had zo'n ruim tweeduizend jaar geleden een vergelijkbaar akkefietje aan de hand en die werd toen tot de gifbeker veroordeeld, maar dat even geheel terzijde) Leary behoorde in die roerige sixties tot de meest prominente en gevierde helden van de vooruitstrevende en rebellerende voorhoede van mijn generatie in de Westerse wereld. Ik placht destijds popfestivals in Engeland te bezoeken om dergelijke muziek te horen maar de 'hitsong' van de Moody Blues laat misschien ook in een recentere uitvoering nog iets van die stemming en die bewondering van toen horen.

Timothy Leary's dead. No, no, no, no, He's outside looking in. He'll fly his astral plane, Takes you trips around the bay, Brings you back the same day, Timothy Leary. Timothy Leary.

Legend of a mind

Nu is Timothy Leary, ook wel bekend als de LSD-professor, al een poosje niet meer van deze wereld. Althans? Op youtube doen wel wat duister geënsceneerde filmpjes over zijn dood de ronde die nog wat vraagtekens daaromtrent lijken te willen oproepen. Andere youtubefilmpjes zijn wat informatiever over wie Leary was en wat hij zoal te zeggen had. Vrijheid, genot, intelligentie en de volledig vrije uitwisseling van informatie lijken mij zo de cruciale steekwoorden uit zijn gepalaver dat door sommigen als een boodschap van verlichting en door anderen eerder als staatsgevaarlijk en anarchistisch geraaskal werd opgevat. Hij heeft ons hoe dan ook toch maar mooi een roosje nagelaten. Voor alle helderheid en om misverstanden onder jongere generaties life-coaches en andere psychobabbelaars te voorkomen: de LSD uit zijn bijnaam staat niet voor zoiets als Luisteren-Doorvragen-Samenvatten maar gewoon voor Lysergeenzuurdi-ethylamide en nee, verder heeft Leary, bij mijn beste weten, ook nooit enige bemoeienis gehad met de Leidse Studenten Duikvereniging. Verder had Leary buiten de inmiddels alom bekende en veelgeroemde roos nog wel wat andere ideetjes zoals bijvoorbeeld het achtvoudige model van ons bewustzijn.

Au REPOS

REPOS staat hier niet voor eens lekker uitrusten of voor een plek om eens heel genoeglijk en ontspannen te vertoeven, maar voor de Rotterdam Elderly Pain Observation Scale. En dat betreft dan een poging om een uitermate subjectief gegeven als 'pijn' zoveel en zo goed als mogelijk te objectiveren in de zin van op de juiste signalen letten en die signalen op een juiste wijze te wegen.

Gistermiddag mocht ik op mijn werk een cursus/bijeenkomst bijwonen waar mevrouw drs. Anneke Boerlage verslag deed en uitleg gaf over haar specifieke bemoeienis met die REPOS. Dat betreft dan het gebruik ervan bij mensen met een ‘uitingsbeperking’ of mensen die ‘wilsonbekwaam’ heten te zijn. We konden ook even zelf oefenen door 10 maal aan de hand van twee minuten video-opnamen op de lijst van 10 items te scoren om vervolgens met behulp van een beslisboom een interpretatieslag te maken om in te schatten of je echt met uitingen van pijn of van eventueel ander emotioneel ongemak van doen hebt, waarna de mate van pijn op een schaal van 0 tot 10 gescoord kan worden.

Henk deed in twee blogjes onder het kopje ‘Pijn als onderschat thema’ al eerder verslag van eenzelfde middag veertien dagen geleden. Dan moest ik maar niet teveel in herhalingen vervallen en en liever daar naar verwijzen.

Over de prevalentie; als ik me niet vergis gaf mevrouw Boerlage voor de bejaardenzorg een schatting van ruim 160.000 gevallen onder dementerende bejaarden en voor de zorg aan verstandelijk gehandicapten een eigen schatting van zo’n 16.000 gevallen. Dan lijkt mij dat daar een wereld te winnen is en er een taak en een plicht ligt voor de zorg.

Mijn conclusie van deze middag luidt dan ook dat dit een bijzonder interessant onderwerp is en ook een belangwekkend onderwerp in de zin dat we op dit terrein een geweldige kwaliteitslag in de zorg zouden kunnen maken wanneer meer instellingen zich deze expertise eigen zouden maken en dan vooral een goed vervolg aan de uitslag van dergelijke metingen zouden geven. Nogmaals, het lijkt me evident dat een brede implementatie en een goed gebruik van deze schaal een enorme kwaliteitslag in de zorg zou kunnen betekenen. En dan doel ik niet op het soort kwaliteitslag dat vooral administratief van aard is, dat veelal gepaard gaat met nieuwe regeltjes, registratie- en controleprocedures, kortom het soort waar managers nogal eens goede sier mee plegen te maken maar op een zeer basale en voorwaardelijke verbetering van de levenskwaliteit van veel patiënten of cliënten.

In de cyclus van de roos

Er rouleren uiteraard nog wel wat meer cycli dan die paar waar ik het laatst eens over had. Zo heb je in het kader van 'meer cycli' bijvoorbeeld ook nog de roos van Leary. En die roos van Leary is beslist een hit en succesnummer te noemen onder de '(cyclische) modellen'. Het is ontsproten aan het brein en het geestelijk kindje van de LSD-professor Timothy Leary.

De kracht van de roos, en dat geldt ook wel voor andere cyclische modellen, is dat het geen statisch maar een dynamisch model van de werkelijkheid is en daarmee waarneembare of gewenste verandering en beweging in die werkelijkheid ook kan illustreren.

De roos van Leary ontvouwt zich rond twee assen of dimensies. Dat zijn dan de as onder/boven in de zin van volgen/leiden of underdog/topdog en de as ik versus de ander(en)/ ik samen met de ander(en). In Leary's eigen bewoordingen ook wel 'the axes of power and love'. Hiermee worden dan geen persoonlijkheidskenmerken gelokaliseerd, gescoord of weergegeven maar de relatie(-ve verhoudingen volgens het principe actie-reactie) en in zekere zin dus ook (de aard van) de communicatie tussen mensen. De verticale as werkt dan complementair in de zin dat elke pool zijn tegengestelde kant uitlokt terwijl op de horizontale as een bepaalde richting juist een zelfde beweging in die richting faciliteert.

Toch maar even een heldere en quasi-geniale inval van die LSD-professor, vind je ook niet? En dat vinden blijkbaar wel meer mensen. Ik zei al dat het een hitje was onder de 'cyclische modellen'. Goog(e)l(e) of zoek anderszins maar eens naar de roos van Leary en je zult er versteld van staan op hoeveel zelfverklaarde mangement guru's, life-coaches en psychologische- en communicatie-adviesbureautjes je stuit. De resultaten van dat googelen op genoemde roos doet tevens vermoeden dat het enthousiasme over en het gebruik ervan toch vooral een Nederlands (talig) feestje is. Zou dat wellicht verband houden met het feit dat wij als enigst volk het woord 'polderen' in ons woordenboek hebben staan? Had ooit de held en voorman van hippies, 'drop-outs' en de psychedelische beweging dat ooit kunnen dromen? Je zou er bijna (de)lyrisch van worden!

Die roos heeft overigens ogenschijnlijk wel voor een aardige boost en de nodige nieuwe werkgelegenheid in Psychobabbelland gezorgd en lijkt dat nog altijd te kunnen doen. Op en rond mijn werk zie ik ook met enige regelmaat de roos van Leary als modelletje voorbij rollen. Sommige mannetjesmakers roepen zichzelf uit enthousiasme voor de 'roos' zelfs uit tot Academie. (De hoogmoed, maar ja, luidt een steeds vaker gehoorde kreet niet: wetenschap is ook maar een mening?) Bestudeer die roos van Leary eens goed, oefen je wat in de toepassing ervan, lardeer het met wat verhaaltjes over communicatie en feedback en bekwaam je wat in de courante pep-talk voor onnozele en andere zielen en ziedaar je kunt een psychologisch communicatie-adviesbureau beginnen en jezelf verhuren als life-coach of trainer. Daar lijkt soms een welhaast eindeloze vraag naar te zijn want je hebt inmiddels ook al weer tig trainers die de trainers trainen. (en hoe cyclisch dat ook moge klinken, het is echt geen (taal)grapje maar serieus waar)

Je kunt met enige welwillendheid en wat gezond verstand ook eens kijken of je zelf iets met dat modelletje of roosje van Leary kunt en of dat je in bepaalde situaties wellicht van dienst kan zijn en vooruit kan helpen. Dat lijkt me iets meer in de lijn en de denkwereld van Timothy Leary liggen en het blijft om een eerdergenoemde reden natuurlijk ook wel een mooi, handig en bruikbaar dynamisch modelletje. << meer cycli | a gentler rose? >>

Morele opvoeding?

Merkte ik eerder al eens op dat er weleens iets dubbelzinnigs schijnt te kleven aan het je theoretisch verdiepen in de aard van moraliteit, iets dergelijks gaat op voor de alledaagse praktijk van opvoeding en moraliteit. Want ook als je zo ongeveer alles gedaan zou hebben wat God verboden heeft en al moet je constateren dat je zelf in dit leven toch wel behoorlijk slecht en verdorven bent geworden of geweest, dan zul je als ouder en/of opvoeder doorgaans toch wensen en hopen te bewerkstelligen dat je kind niet diezelfde weg inslaat en hopelijk wat steviger in de schoenen zal staan wanneer geconfronteerd met keuzes van morele aard.

En daarmee belanden we dan bij het thema van de morele opvoeding. Een bepaald niet altijd even gemakkelijk of populair onderwerp dat wel al geruime tijd de speciale aandacht geniet van de pedagogische faculteit van de Amsterdamse VU.

Met name de faculteit theoretische- en historische pedagogiek hield (,en naar ik aanneem, houdt) zich daar mee bezig. B. Spiecker en J.W. Steutel hebben daar in pedagogenland enige naam en faam mee verworven. Ben Spiecker ontving voor zijn inspanningen op dat terrein nog de Kuhmerker Career Award, die als eerste ooit aan Lawrence Kohlberg werd uitgereikt. Een belangrijk thema dat met name door deze pedagogen werd uitgelicht en besproken betreft de rol van deugden en emoties in de morele opvoeding. Dat met de 'conceptuele analyse' uit de taalanalytische filosofie als hun methodisch hoofdgereedschap en vaak steunend op inhoudelijke argumenten zoals we die kunnen vinden in een filosofische traditie die van, laten we zeggen, Aristoteles tot Martha Nussbaum reikt.

Dat lijkt dan een tegenhanger of aanvulling te zijn van of overstijgt in ieder geval een al te cognivistische benadering van onze morele ontwikkeling. Enerzijds door de (her)waardering van een deugdenethiek waarmee het belang van karaktervorming benadrukt wordt. Anderzijds door ook en met name emoties een belangrijke en motiverende rol toe te kennen in onze moraliteit.

Zo beschreef Ben Spiecker bijvoorbeeld 'schuld' en 'schaamte' mede als morele emoties. En wel in de zin dat ze (naast de mogelijke irrationele aspecten en vormen ervan) ook als rationele emoties aangemerkt kunnen worden. Zie in dat verband bv. ook de visie van Nussbaum op emoties. Het kunnen ervaren van schuld- en/of schaamtegevoelens dwingt ons namelijk door de bank genomen om dergelijke gevoelens zo mogelijk te vermijden en indien we er wel aan onderhevig zijn om ons voor onze daden te verantwoorden, spijt te betonen en zaken wensen te herstellen, kortom onszelf in morele zin te verantwoordelijk te voelen voor ons doen en laten en aan een bepaalde morele standaard te willen voldoen. Het gegeven dat de zogenoemde psychopaat of ook wel 'morele imbeciel' niet of nauwelijks door dergelijke gevoelens geplaagd lijkt te worden, pleit eens temeer voor deze kijk op de aard van onze moraliteit. Morele opvoeding behelst dan wel iets meer dan het bijbrengen van bepaalde kennis. Niet slechts of in de eerste plaats het weten maar vooral ook het voelen en het willen zullen in belangrijke mate bepalen of we ons al dan niet moreel gedragen. Het gaat dan vooral om vragen als hoe en in hoeverre een karakter zich laat vormen tot deugdzaamheid, hoe in opvoeding en vorming altruïstische emoties als empathie en sympathie ofwel een zekere gevoeligheid voor en betrokkenheid bij het wel en wee van de ander te stimuleren en te bevorderen en op welke wijze zouden regelemoties als schuld of schaamte zich laten beïnvloeden of aanleren. Voor de liefhebbers en geïnteresseerden hier een rescensie en hier een proefschrift aangaande deze materie.

Prof. B. Spieker door Frederik de Vos

Niet de meest eenvoudige vragen waar je snel simpele rechtlijnige antwoorden op kunt verwachten. (Bezie in dat verband bv ook eens het verhaal van Fallon) Wel uiterst interessante vragen die raken aan de kern van we wat onze normen en waarden plegen noemen en bepalend zijn voor de aard en de vorm van het menselijk samenleven.

Hoewel vragen rond moraliteit altijd en overal doorheen spelen was dit toch maar even het laatste blogje over dat M-woord met soms een grote M en soms een wat kleinere m. Bovendien komt straks die bisschop uit Spanje weer langs om te kijken of we allemaal wel braaf geweest zijn en dan wordt het alweer kerstmis, ook al zo'n feest van bezinning, menselijke goedheid en commercie. Daar moest ik dan maar niet teveel doorheen kletsen. Als laatste opmerking: een waardevrije opvoeding bestaat volgens mij niet of je moet al aan iets als de wolfskinderen denken en je aan het verboden experiment willen wagen, een waarde(n)volle opvoeding lijkt dan toch het enige mogelijke alternatief.